We bereiken het
station van Yogyakarta en stappen hier van de trein. De trein zal nog verder
rijden tot het station Solo Balapan. Vervolgens rijden we met de bus naar het
hotel. Yogyakarta is een echte studentenstad. Dit komt doordat de grootste
universiteit van Indonesië hier is gevestigd. Het barst hier van restaurantjes,
leuke markten, sfeervolle straatjes en aardige mensen. Je hebt hier talloze
mogelijkheden voor uitgaan, eten en drinken. De stad staat vooral bekend als
één van de belangrijkste culturele centra van Indonesië. Het mooie van
Yogyakarta is dat veel oude tradities en gewoonten zijn behouden. In Java
zeggen ze ook wel eens “Jakarta is de motor van Java en Yogyakarta is de ziel”.
Met enkele mensen
uit de groep maken we direct een wandeling door de stad. Ik merk direct op dat
er op verschillende muren in de stad veel prachtige muurschilderingen of
streetart te bewonderen is. Ook merk ik op dat er hier veel gemotoriseerde
riksja’s zijn, ook wel bekend als becaks. Deze riksja’s zijn hier een populair
vervoermiddel in de stad vanwege hun flexibiliteit en lage kosten. Tijdens het
wandelen ben ik ook enkele drukkerijen tegengekomen. Ik zag ze in de ateliers
bezig met het bedrukken en verpakken van pamfletten en andere materialen. De
drukkerij is een belangrijke industrie in Yogyakarta. Dit komt mede door de
aanwezigheid van veel onderwijsinstellingen en culturele activiteiten in de
regio, wat de vraag naar drukwerk verhoogt. Verder merk ik op dat er langs
huizen veel vogelkooien hangen met vogels erin. Het is hier een veelvoorkomend
gezicht en dit heeft te maken met de lokale cultuur en tradities. Vogels worden
vaak gehouden als huisdieren en zijn een belangrijk statussymbool voor veel
mensen in de regio. Een goed zingende vogel wordt hier zeer gewaardeerd en kan
zelfs aanzienlijke waarde hebben. Ik zie ook dat verschillende bomen langs de
straat onderaan op de boomstam in het wit geschilderd zijn. De witte verf helpt
om insecten zoals mieren en andere schadelijke beestjes weg te houden van de
boom. Na de wandeling door de straten van Yogyakarta is het tijd om iets te
drinken op een terras.
’s Avonds zullen
we gaan eten in één van de vele restaurants hier in Yogyakarta. Als afsluiter
van de avond begeven we ons naar het ijssalon “Tempo Gelato”, die een breed
scala aan smaken aanbied. Echt lekker de verschillende bollen ijscrème hier. Een
ijssalon is eigenlijk wel populair hier in Yogyakarta. De stad heeft een warm
en vochtig klimaat, waardoor ijs een geliefde traktatie is voor zowel de lokale
bevolking als toeristen.
De volgende dag
zal ik met enkele mensen de lokale markt Pasar Prawirotaman bezoeken nabij het
hotel. Het is één van de bekendste traditionele markten in Yogyakarta. Deze
markt biedt een authentieke Indonesische ervaring met een breed scala aan
producten en een levendige sfeer. De markt bestaat sinds 1943 en heeft zich
ontwikkeld tot een belangrijke bestemming voor zowel lokale bewoners als
toeristen. Deze markt opent altijd om 5 uur ’s morgens en sluit rond 12 uur. In
de eerste hal kom ik in de hal waar je het vlees, kippen en vis kan vinden. Het
vlees hangt aan haken en de dode gepluimde kippen met kop liggen verspreid op
de snijtafels. Ik kan zien dat ze met een hakmes op een houten blok de kip verder
bewerken en in kleine stukken snijden. Vervolgens worden de verschillende
stukken op een weegschaal gewogen en in een plasticzak gebracht. Ook is men
bezig de vis aan het schoonmaken. Verse vis bewaar je best op ijs bij 0 °C.
Helaas kan ik dit ijs niet zien hier op de markt en ze bewaren de vis in kommen
of ze liggen naast elkaar op de snijtafels. Toch nodigt deze markt mij niet uit
om hier vis, vlees of kip te kopen. Ik twijfel of deze markt hier voldoet aan de
strenge hygiënische normen.
In een andere hal
kan ik veel kruiden en specerijen vinden. Het zijn vooral lokale kruiden en
specerijen die veel gebruikt worden in de Indonesische keuken. Hier kan je ook
lokale lekkernijen en snacks vinden. Ook de rijst en de noedels mogen niet
ontbreken op deze markt. Ik kon ook zien dat men de kwarteleitjes aan het
pellen was. Op deze markt zijn er ook veel groenten en fruit te vinden. Op de
markt kan je ook zien dat ze typisch Indonesische gerechten maken, zoals Kue
Lupis. Ik zag hier dat men kleefrijst in een driehoekige vorm met behulp van
bananenbladeren aan het wikkelen was. De bovenkant van het bananenblad werd
vastgezet met een tandenstoker om de vorm te behouden. Dit verkopen ze dan zo
op de markt. Je kan dan deze pakketjes koken tot de rijst volledig gaar is. Na
het koken worden de pakketjes geopend en de kleefrijst wordt geserveerd met
geraspte kokos en een siroop van palmsuiker. Het resultaat is een heerlijke,
zoete snack die populair is in Indonesië. Op deze markt kan je ook kleding en
textiel vinden, zoals de traditionele batik en andere kledingstukken. Na dit
bezoek keren we terug naar het hotel.
We vertrekken dan
met de bus naar het Kraton, het fraaie ommuurde paleis van de sultan. Het
oorspronkelijke paleis werd in 1755 gebouwd in opdracht van sultan
Hamengkubuwono I, nadat hij het verdrag van Giyanti had getekend waarin de
vrede tussen verschillende Javaanse vorsten en de Vereenigde Oostindische
Compagnie werd geregeld. De bouw van het Kraton duurde ruim 34 jaar. Het Kraton
is een indrukwekkend paleiscomplex in de stad Yogyakarta. Het complex bevat
verschillende paviljoens en een museum met koninklijke artefacten. Het is ook
de residentie van de regerende sultan van Yogyakarta en zijn familie. De sultan
is eigenaar van het complex en van alles dat binnen het Kraton valt. In
praktijk komt het er op neer dat niemand eigenaar van een huis is binnen het
Kraton. De macht van de sultan is nu puur symbolisch en beperkt zich dan ook
tot zijn eigen paleis met zijn dienaren. Daarmee is het Kraton niet langer meer
de zetel van de macht, maar herbergt het de vorstelijke erfstukken en
geschenken van koninklijke gasten. Het Kraton is een belangrijk centrum van de
Javaanse cultuur. Het Javaanse woord Kraton is te herleiden naar het woord
ke-ratu-an, dat wil zeggen de plaats waar de vorst resideert.
Het paleis is
ontworpen om de Javaanse kosmos te weerspiegelen, met een zorgvuldige planning
die de verbinding tussen goden, mensen en de natuurlijke wereld benadrukt. Elke
toegang, gebouw, binnenplaats, boom en veld heeft een specifieke symbolische
betekenis.
Het Kraton heeft
een rijke geschiedenis, waaronder een aanval door Britse troepen in 1812,
waarbij het paleis werd geplunderd en gedeeltelijk verwoest. Er zijn ook een
paar aardbevingen geweest in 1876 en 2006 die het paleis geen goed hebben
gedaan. De meeste gebouwen van het huidige paleis zijn tussen 1921 en 1939
gebouwd.
We bereiken met
een klein busje het voorplein van het Kraton. Aan de ingang kan ik op een muur
een “singha” of een soort leeuwenkop zien hangen. Dit is het dreigende masker,
half dier en half mens met een hangende tong. Deze muur met het dreigende
masker diende als een soort scherm om te vermijden dat nieuwsgierige
voorbijgangers een blik naar binnen kunnen werpen.
We gaan naar het
paviljoen Bangsal Srimanganti. Het paviljoen heeft een traditionele Javaanse
architectuur met een joglo dak. Een joglo dak is een traditioneel dak ontwerp
dat vaak wordt geassocieerd met de huizen van edellieden of welgestelde
personen in Java. Het dak heeft een unieke piramidevormige structuur die
bestaat uit meerdere niveaus, wat het een majestueuze uitstraling geeft. Het
dak wordt ondersteund door vier centrale pilaren, die symbool staan voor kracht
en stabiliteit. De nok van het dak is vrij hoog, wat zorgt voor een goede
ventilatie en een koeler interieur. De dakranden hangen ver over, wat
bescherming biedt tegen de regen en de zon. Dit paviljoen wordt vaak gebruikt
voor culturele voorstellingen, zoals traditionele Javaanse dansen en
gamelanoptredens.
Ik kon hier een
Wayang voorstelling zien, een traditioneel Javaans schimmenspel begeleid door
een koor die gamelan muziek speelt. Bij deze voorstelling worden platte, met de
hand gesneden poppen gebruikt die tegen een verlichte achtergrond worden
bewogen om schaduwen te creëren op een scherm. De verhalen die worden verteld
tijdens een Wayang voorstelling zijn vaak gebaseerd op oude Javaanse legendes,
mythologieën en epische verhalen. Achter het scherm zag ik een poppenspeler,
ook wel dalang genoemd. Hij speelt een cruciale rol door poppen te bewegen en
de stemmen van de personages te vertolken. De volledige ruimte achter de
poppenspeler kon je het gamelan orkest zien. De muzikale begeleiding tijdens de
voorstelling wordt verzorgd door dit gamelan orkest, een traditioneel Javaans
ensemble van voornamelijk percussie-instrumenten zoals gongs, xylofoons en
trommels. De muziek speelt een belangrijke rol in het versterken van de emotie
en sfeer van het verhaal.
Het spirituele
centrum van het Kraton is de Pelataran Kedaton of de “koninklijke binnenplaats”.
Je kan zien dat de ingang tot de Pelataran Kedaton wordt bewaakt door
“grijnzende” zilveren reuzen. De beelden zijn hemelse bewakers. Voorbij de
ingang op de koninklijke binnenplaats valt mijn oog direct op de prachtige
Bangsal Mandolosono muziektent. Deze muziektent is een belangrijk onderdeel van
het paleiscomplex en wordt vaak gebruikt voor traditionele muziekuitvoeringen
en ceremonies. De muziektent is gebouwd in de traditionele Javaanse stijl, met
veel aandacht voor detail en symboliek.
Aan de
rechterkant voorbij de ingang kan ik het belangrijke gebouw Gedong Koening
zien. Het staat ook wel bekend als het Gele Huis. Dit gebouw heeft historische
en culturele betekenis en is een van de vele structuren binnen het
paleiscomplex. Het gebouw Gedong Koening dient als residentie van de sultan van
Yogyakarta. Ook dit gebouw is ontworpen in traditionele Javaanse stijl, met ook
veel aandacht voor detail en symboliek.
Naast het gebouw
Gedong Koening op de grote koninklijke binnenplaats staat de Bangsal Kencono of
de “Gouden Troonzaal”. Achter de Bangsai Kencono ligt de Bangsal Proboyekso,
waar de heilige pusaka oftewel de kroonjuwelen worden bewaard. De Bangsal
Kencono wordt gebruikt voor belangrijke ceremonies zoals kroningen, adellijke
benoemingen en koninklijke bruiloften. Het is een plek waar religieuze en
culturele rituelen worden uitgevoerd. Het werd voor het eerst gebouwd in 1756
door sultan Hamengkubuwono I. Het diende toen als residentie van de koninklijke
familie. De Bangsal Kencono of de Gouden Troonzaal heeft in totaal 64 pilaren.
Ze zijn rijkelijk en prachtig versierd met goud en houtsnijwerk, wat bijdraagt
aan de majestueuze uitstraling van de troonzaal. Het fijne houtsnijwerk bevat
vaak traditionele Javaanse motieven en symbolen die culturele en spirituele
waarden van het koninkrijk weerspiegelen. De decoraties op de pilaren hebben
vaak een diepere betekenis. Ze kunnen bijvoorbeeld de verbinding tussen de aarde
en de hemel symboliseren, wat een belangrijk concept is in de Javaanse
kosmologie. Naast goud worden er ook andere kleuren gebruikt om de pilaren te
versieren. Deze kleuren en patronen zijn zorgvuldig gekozen om harmonie en
balans uit te stralen, wat essentieel is in de Javaanse esthetiek. De aandacht
voor detail en de symbolische betekenis van de versieringen maken de Bangsal
Kencono niet alleen een visueel indrukwekkende ruimte, maar ook een plek van
diepe culturele en spirituele betekenis. De Bangsal Kencono en de Bangsal
Proboyekso vormen samen het hart van het paleis en zijn de enige gebouwen die
gericht zijn naar het oosten, de richting van de macht en de opkomende zon.
Aan de overkant
zitten op een rij in kleermakerszit verschillende koninklijke bedienden van het
Kraton. Men noemt ze hier de abdi dalem. Deze bedienden spelen een belangrijke
rol in het dagelijks functioneren van het paleis. De abdi dalem hebben
verschillende taken, variërend van het verzorgen van de koninklijke families
tot het uitvoeren van rituelen en traditionele ceremonies. Ze zijn ook
verantwoordelijk voor het onderhoud van het paleis en de omliggende tuinen. Het
blauwe hemd dat ze dragen is een onderdeel van hun traditionele uniform. Dit
uniform symboliseert hun toewijding en loyaliteit aan de sultan en het
koninkrijk. Het zitten in kleermakerszit is een traditionele houding die
respect en nederigheid uitdrukt. Tijdens belangrijke ceremonies zitten de abdi
dalem vaak in deze houding om hun eerbied te tonen.
Daarna gaan we
naar het Batik museum. Batik is een textiel waar was en kleurstoffen worden
gebruikt om met stippen prachtige patronen en motieven te creëren. In dit
museum kan je de rijke geschiedenis en kunst van batik ontdekken. Het museum
herbergt een uitgebreide collectie batikstoffen, variërend van traditionele
ontwerpen tot moderne interpretaties. Deze stoffen tonen de diversiteit en
complexiteit van batikpatronen die door de eeuwen heen zijn ontwikkeld. Het
museum benadrukt de rol van batik in de Javaanse cultuur en hoe het wordt
gebruikt in verschillende ceremoniële en dagelijkse contexten. Aan de ingang
van het museum kon ik een draagstoel zien. Deze draagstoelen werden gebruikt om
de koninklijke familie en andere belangrijke personen comfortabel en waardig te
vervoeren, vooral tijdens ceremoniële gelegenheden. Je kan zien dat de
draagstoel rijkelijk is versierd met houtsnijwerk. Ze zijn ontworpen om zowel
functioneel als esthetisch aantrekkelijk te zijn. Het gebruik van een draagstoel
was een teken van status en prestige. Het gaf aan dat de persoon die erin werd
vervoerd een belangrijke positie bekleedde binnen de koninklijke hiërarchie.
Daarna gaan we
kijken naar een grote trom (Bedug) en een groot houten slaginstrument
(Kenthongan). De grote trom wordt gebruikt in moskeeën om de oproep tot gebed
aan te kondigen. In het Kraton wordt de grote trom vaak gebruikt tijdens
ceremoniële gelegenheden om belangrijke gebeurtenissen aan te kondigen. Het
houten slaginstrument wordt gebruikt om signalen te geven. Het wordt vaak
gebruikt in combinatie met de grote trom om een ritmisch patroon te creëren dat
door de hele gemeenschap wordt gehoord. Deze instrumenten hebben een
belangrijke rol in de Javaanse cultuur en worden vaak gebruikt tijdens
religieuze en culturele ceremonies.
Daarna zijn we
naar een gebouw gegaan waar er een museum is waar je meer kan ontdekken over de
culinaire tradities en het dagelijkse leven van de koninklijke familie. Het
museum herbergt een uitgebreide verzameling van traditioneel keukengerei,
servies en kookgerei die door de koninklijk familie werden gebruikt. Dit omvat
alles van eenvoudige kookpotten tot prachtig versierde eetserviezen. Je kan
hier een volledig gedekte tafel zien met eetgerei. De tentoongestelde
voorwerpen geven een beeld van de eetgewoonten en culinaire cultuur van het
Javaanse hof.
Alvorens te
vertrekken nemen we hier nog een groepsfoto. Aan de uitgang van dit complex kan
ik op de muur verschillende drakenslangen zien. Deze drakenslangen hebben een
diepe symbolische betekenis in de Javaanse cultuur. Draken worden vaak gezien
als beschermer van heilige plaatsen en belangrijke gebouwen. Ze symboliseren
kracht en bescherming tegen kwade geesten. In de Javaanse kosmologie
vertegenwoordigen draken de verbinding tussen de aarde en de hemel. Ze zijn een
symbool van harmonie en balans in het universum. Draken worden ook geassocieerd
met koninklijke macht en autoriteit. Ze benadrukken de heilige en verheven
status van het Kraton en zijn bewoners.
Het Kraton van
Yogyakarta is eigenlijk een levend museum dat nog steeds wordt gebruikt voor
koninklijke en culturele functies. Het is zeker een fascinerende plek om te
bezoeken als je geïnteresseerd bent in de rijke geschiedenis en cultuur van
Java.
Daarna wandelen
we naar een atelier waar ze de platte varianten van de wayangpoppen maken. Dit
wordt op traditionele wijze vervaardigd met specifieke materialen en
technieken. Zo gebruiken ze hier gedroogde huiden van de waterbuffel. De huid
wordt eerst gedroogd en daarna uitgerekt. Vervolgens wordt het oppervlak
gladgemaakt en voorbereid voor het snijden en schilderen. De contouren van de
poppen worden met de hand uitgesneden. Je kan zien dat het fijn werk is om de
karakteristieke patronen te creëren en dat er veel geduld nodig is om al deze
details te graveren op de huiden. Ik kon zien dat ze met een hamer op een pin
kloppen om zo de patronen in de huid te maken. De poppen worden met de hand
beschilderd met natuurlijke of synthetische verf. Dit geeft de poppen hun
levendige kleuren en details. De armen van de poppen en ook het hoofd worden
verbonden met hoornstokken. Dit maakt het mogelijk om de poppen te bewegen
tijdens een voorstelling. Nadien begeven we ons naar en ruimte waar we de
verschillende platte wayangpoppen kunnen bewonderen.
Naast de
wayangpoppen kon ik op een muur verschillende kleurrijke maskers zien hangen.
Maskers spelen een belangrijke rol in de Indonesische cultuur en hebben
verschillende betekenissen. De maskers worden hier soms gebruikt in rituelen om
boze geesten af te weren. De maskers worden ook gebruikt bij culturele dansen.
Zo kan er bij een voorstelling een mythisch wezen worden uitgebeeld met een
groot en kleurrijk masker. Bij een dans met gedragen maskers symboliseert men
meestal de strijd tussen het goede en het kwade. Ook worden er hier soms
maskers gedragen om de ziel van de overledene te beschermen en te begeleiden
naar het hiernamaals. Zo kunnen de kleuren en ontwerpen van de maskers
verschillende betekenissen hebben, zoals bescherming, kracht of spirituele
zuiverheid.
De wayangpoppen
bevatten ook veel symbolische betekenissen die vaak verband houden met de
eigenschappen en het gedrag van de personages die ze vertegenwoordigen. Ik zag
een pop waarvan de neus lang is en vooruitstekend. Dit staat voor
nieuwsgierigheid en intelligentie. Hebben ze een korte neus dat staat dit voor
eenvoud en eerlijkheid. Hebben de poppen grote oren dan symboliseert dit vaak
een personage dat wijs en oplettend is en goed kan luisteren naar anderen. Dit
kan duiden op een personage dat veel kennis heeft verzameld door goed te
luisteren. Een pop met kleine oren kan wijzen op een personage dat niet goed
luistert naar advies of dat koppig is. Zie je oren met sieraden, dan kan dit
duiden op een personage van hoge status en rijkdom. Grote wijde ogen staat voor
waakzaamheid en alertheid. Een pop met een grote mond spreekt veel en is vaak
een teken van arrogantie en opschepperij. Een klein mond daarentegen staat voor
bescheidenheid en terughoudendheid. Hebben ze grote en wijde ogen dan staat dit
voor waakzaamheid en alertheid. Bij kleine smalle ogen is het sluwheid en
geheimzinnigheid. Zo hebben de kleuren van de beschilderde poppen ook een
betekenis. Rood staat voor woede, passie en strijdlust. Het zwart staat voor
kracht, mysterie en zelfs kwaadheid. Het wit of licht geel staat voor
zuiverheid en goddelijkheid. Men verdeelde de pop ook in drie delen. Het
bovenste gedeelte van de pop stond in verbinding met het hoofd, het middenstuk
stond in verbinding met het hart en het onderste gedeelte stond in verbinding
met de aarde. De symbolen helpen het publiek om de personages en hun rollen in
de verhalen snel te herkennen.
Na dit bezoek
worden we vervoerd met een gemotoriseerde riksja en rijden dan naar het
waterpaleis Taman Sari. De naam Taman Sari betekent “geurige tuinen” en
verwijst naar de fruitbomen en bomen die een heerlijke geur verspreiden welke
het gehele complex doordrong. Ten westen van het Kraton liggen de ruïnes,
gewelven en ondergrondse gangen van het waterpaleis Taman Sari. Het waterpaleis
ligt in het oude deel van de stad Yogyakarta. Dit voormalig koninklijk zwembad
en tuincomplex is in 1758 door sultan Hamengkubwono I gebouwd. Hij regeerde van
1755 tot 1792. Zowel het waterpaleis als de centrale binnenplaats zijn nu gerestaureerd.
Oorspronkelijk lagen de mannen- en vrouwenbaden van elkaar gescheiden door een
toren. Vanuit deze toren kon de sultan toezicht houden op het geheel, en vooral
op zijn harem. De sultan en zijn harem gebruikten de baden voor ontspanning en
recreatie. De sultan keek toe vanuit zijn toren en hij koos drie vrouwen uit de
groep die hem het meest bevielen. De gekozen vrouwen mochten vervolgens naar
een privézwembad komen, waar ze dichter bij de sultan konden zijn. Nadat hij
zijn keuze uit de “badgasten” had gemaakt trok de sultan zich vervolgens met
haar terug in de slaapkamer van de toren. Ik ben ook tot boven in de toren
geweest en had van hieruit een overzicht over de verschillende zwembaden voor
en achter de toren. De harem was niet alleen een plek voor ontspanning, maar
ook een centrum van sociale en politieke invloed. De vrouwen in de harem konden
aanzienlijk invloed uitoefenen op de beslissingen van de sultan. Het complex
diende ook als een plek voor de sultan om te mediteren en te ontsnappen aan de
drukte van het paleisleven. De ondergrondse gangen en tunnels werden gebruikt
in tijden van oorlog. De eerste tot en met de zesde sultan hebben hier met hun
harem geleefd. Nadien geraakte het waterpaleis in verval.
Na het middageten
vertrekken we naar Prambanan. Onderweg kon ik een Chinese begraafplaats zien.
Deze zijn speciaal aangelegd voor de Chinese gemeenschap. Deze begraafplaatsen
zijn vaak opgericht door Chinese organisaties of families die grond kopen om
hun overleden familieleden een rustplaats te bieden. Dit is een gebruik dat al
lange tijd bestaat en een belangrijk onderdeel is van de Chinese cultuur en
tradities, waarbij respect voor voorouders centraal staan.
Prambanan is het
grootste hindoe-Javaanse tempelcomplex in Indonesië. Prambanan staat sinds 1991
op de UNESCO werelderfgoedlijst vanwege zijn culturele en historische waarde.
Prambanan betekent “veel priesters”. In de reliëfs worden ze afgebeeld met een
lange baard. De bouw van het tempelcomplex is rond 850 na Chr. begonnen door
koning Rakai Pikatan, een shivaïtische koning uit de Sanjaya dynastie. Rakai
Pikatan jongste zoon wijdde de grote Shiva tempel in en breidde het complex
verder uit. Het tempelcomplex is gewijd aan de Trimurti, de drie belangrijkste
goden in het hindoeïsme: Brahma (de schepper), Vishnu (de beschermer) en Shiva
(de vernietiger). De bouw van Prambanan was het hindoeïstische antwoord op het
complex Borobudur. Het complex raakte in verval na de 10de eeuw. Toen
de Islam zich echter vanuit het westen van het land over Indonesië verspreidde,
verhuisden de Hindoe-koningen naar het oosten en zo raakte het complex in
verval. Het viel ook ten prooi aan allerlei natuurgeweld zoals blikseminslagen en
aardbevingen. Ook werden de tempels geplunderd door schatzoekers. Het complex werd
pas in de 20ste eeuw herontdekt en gerestaureerd. Pas vanaf 1893
werd het plateau van het midden complex weer uitgegraven. De reconstructie van
het complex begon in 1918 en is nog steeds bezig. De renovatie van het
hoofdgebouw werd pas in 1953 voltooid, omdat het bijna onmogelijk is de
originele stenen terug te vinden: vaak zijn ze ontvreemd en hergebruikt op
verafgelegen plaatsen. Een tempel zal slechts worden herbouwd als 75% van het
originele steenwerk beschikbaar is. Mede daardoor kon je hier zien dat van de
meeste kleinere tempeltjes nog steeds niet meer te zien is dan de muurtjes van
de fundering.
Bij onze aankomst
maken we eerst een groepsfoto met de Prambanan tempels op de achtergrond. Je
kan zien dat het tempelcomplex bestaat uit vele tempels in verschillende vormen
en maten. Er zijn hier drie hoofdtempels en worden hier ook wel de drie heilige
plaatsen genoemd. De grootste en meest indrukwekkende tempel is gewijd aan de hindoegod
Shiva en is 47 meter hoog. Je kan hier ook de tempels vinden die gewijd zijn
aan Brahma en aan Vishnu. De tempels zijn rijkelijk versierd met reliëfs. De
prachtige reliëfs in de Shiva tempel zullen de verhalen uit de Ramayanan
uitbeelden. In de Brahma tempel zie je reliëfs die het verhaal van de schepping
uitbeelden. De Vishnu tempel bevat reliëfs die het verhaal van Lord Krishna
vertellen. De gedetailleerde steenbewerking en de symmetrische ontwerpen van de
tempels zijn van dichtbij nog indrukwekkender. Het is mogelijk om naar boven te
gaan. In elke kamer boven kan je een groot beeld zien van een Hindoe god. Je
kan prachtige sculpturen vinden in de kamer boven in de tempel. Ik heb hier ook
een beeld kunnen zien van een heilige koe in een kleinere tempel die gewijd is
aan Nandi. In de hindoeïstische traditie is de koe een heilig dier en is het een
belangrijk symbool van kracht en toewijding. Je kan ook op een hoger niveau
rond de tempel wandelen. Vanaf de hogere niveaus van de tempels heb je een
prachtig uitzicht over het complex en de omliggende gebieden.
Ik kan hier op
het tempelcomplex ook nog een gebedsritueel zien van hindoes. Hindoeïstische
gelovigen komen regelmatig naar Prambanan om te bidden en deel te nemen aan
gebedsrituelen. Ook komen ze naar Prambanan om offers te brengen aan de goden.
Gelovigen brengen vaak bloemen, fruit en andere offerandes naar de tempels als
een teken van respect en toewijding aan de goden. Ze zaten met vier op een
matje in kleermakerszit. Drie mannen en één vrouw. De drie mannen hadden allen
een witte tenue aan. Ik zag ze in lotushouding zitten en vervolgens in
gebedshouding waarbij ze hun handen tegen elkaar brengen voor hun borst en ze
vervolgens boven hun hoofd brengen. Ik zie tijdens het ritueel dat ze een
kleine bel luiden. Het wordt gebruikt om de aandacht van de goden te trekken en
de omgeving te zuiveren van negatieve energieën. Ik zie dat ze zich ook
besprenkelen met water. Gelovigen besprenkelen zichzelf en de offergaven met
heilig water om reinheid en zuiverheid te symboliseren. Ik hoor ook het
opzeggen van heilige teksten of mantra’s om de goden te eren en hun zegeningen
te vragen. De offers zag ik liggen in een kleine nis van de tempel. Deze worden
aangeboden aan de goden als teken van dankbaarheid en toewijding. Ik merk ook
op dat ze bij zichzelf een stip van heilige as op het voorhoofd aanbrengen als
een teken van bescherming en zegen. Deze rituelen zijn bedoeld om een diepe
spirituele verbinding te creëren tussen de gelovige en de goden. Op het einde
van het ritueel zag ik ze elkaar de hand schudden als bedanking voor hun
deelname. Tijdens het ritueel zag ik wel een smartphone liggen naast iemand. De
smartphone was duidelijk niet bedoeld als offer aan de goden.
Het is valavond
als we het tempelcomplex verlaten. Vanuit de verte heb je een prachtig beeld
van het tempelcomplex Prambanan met de neergaande zon. Het is als het ware een
betoverend schouwspel dat zich afspeelt. Terwijl de zon langzaam ondergaat
worden de tempels als het ware gehuld in een warme gouden gloed en er wordt een
magische sfeer gecreëerd.
Aan de uitgang
van het tempelcomplex komen er weer verschillende verkopers op U af om hun
producten aan U te verkopen. Ik zag ook een verkoopster zitten bij enkele
manden die gevuld waren met slangenfruit. De benaming slangenfruit of salak
komt van de schil van de vrucht. De schil van het slangenfruit heeft een
leerachtige geschubde textuur die doet denken aan de huid van een slang. Dit
uiterlijk is de reden waarom deze vrucht deze naam heeft gekregen. Ik heb dit
later op de reis geproefd. Het heeft een beetje een zoete en een beetje een
zure smaak.
De volgende dag rijden
we met de bus naar het dorp Borobudur. Het is een landelijk dorp waar je een paardenkar
langs de weg ziet, paarden die in een stal staan, kippen die op het landgoed
vrij rondlopen of de was die staat te drogen langs de rijweg. Veel huizen
hebben ook functionele ruimtes zoals opslagplaatsen voor landbouwproducten,
kleine werkplaatsen en zelfs ruimtes voor het houden van vee. Je merkt dat de
bewoners vriendelijk naar ons lachen en er zijn kinderen die naar ons zwaaien.
De lokale bevolking staat hier ook bekend om hun gastvrijheid. Ook zag ik aan
een deur een versierd rood masker hangen om het kwade en negatieve energieën
buiten te houden. Traditioneel staat de kleur rood van het masker voor moed,
kracht en bescherming.
We komen aan bij
het bedrijf waar ze Luwak koffie maken. Kopi Luwak, ook wel civetkoffie
genoemd, is één van de meest exclusieve koffiesoorten ter wereld vanwege het
unieke productieproces waarbij de civetkat een cruciale rol speelt. Dit
speciale productieproces zorgt er voor dat Kopi Luwak één van de duurste
koffiesoort ter wereld is. De civetkat eet rijpe koffiebessen die op plantages
worden verbouwd. De kat selecteert de beste en rijpste bessen. Terwijl de
bessen door het spijsverteringskanaal van de civetkat gaan, wordt het
vruchtvlees verteerd, maar de pitten blijven intact. Tijdens dit proces
ondergaan de bonen een unieke fermentatie die bijdraagt aan de kenmerkende
smaak van Kopi Luwak. De onverteerde koffiebonen worden vervolgens
uitgescheiden door de civetkat. Deze bonen worden verzameld uit de uitwerpselen
van de kat. De verzamelde bonen worden grondig gewassen, gedroogd en van hun
schil ontdaan. Daarna worden ze licht geroosterd om de unieke smaken en aroma’s
te ontwikkelen. De civetkat speelt dus een essentiële rol in het
productieproces van Kopi Luwak. Door het eten en verteren van de koffiebessen
zorgt de kat voor een natuurlijke fermentatie die de smaak van de koffiebonen
verandert. Dit proces vermindert de bitterheid en geeft de koffie een zachtere,
rijkere smaak met unieke aroma’s. Aan de ingang zag je manden waarin verschillende
bewerkte koffiebonen lagen. Zo waren er enkele manden met koffiebonen die nog
in de uitwerpselen van de civetkat zaten. In andere manden lagen er bonen die
gewassen, gedroogd en van hun schil ontdaan waren. Er waren ook enkele manden
waarbij de bonen al geroosterd werden.
Daarna konden we
een nog een kopje Luwak koffie proeven. Het kleine kopje koffie heeft een zoete
frisse smaak. In de binnentuin kon je de civetkat in een kooi zien liggen. Echt
beweeglijk was hij niet in zijn kooi. Er is hier wel kritiek op de manier
waarop sommige civetkatten worden behandeld in gevangenschap. Ik kon hier nog
een machine zien voor het roosteren van de koffiebonen.
Na dit bezoek
krijgen we een fiets toegewezen en zullen we vervolgens fietsen in het Javaanse
landschap en in contact komen met de lokale bevolking. Je kon hier in de
straten van het landelijke dorp een paard met kar zien of een boer die met zijn
tractor rustig door de straten rijdt.
We komen tijdens
de fietsrit meer te weten over de fauna en flora. We stoppen even en kunnen een
groot helder groen blad zien dat afkomstig is van de betelpeper plant. Dit blad
wordt vooral gebruikt voor het betelkauwen. Het is een traditionele praktijk
waarbij de bladeren van de betelpeper worden gekauwd samen met de arecanoot en
soms kalk of kruidnagel. Dit mengsel heeft een stimulerend effect en wordt vaak
gebruikt in sociale en ceremoniële contexten. De bladeren van de betelpeper
hebben ook verschillende medische toepassingen. Ze worden gebruikt om de adem
te verfrissen en in de traditionele geneeskunde voor de behandeling van diverse
aandoeningen zoals hoofdpijn, kiespijn en spijsverteringsproblemen. Het
betelkauwen is in Indonesië diep verankerd in de cultuur en tradities. Het
wordt vaak gezien als een symbool van gastvrijheid en respect.
Verder kwamen we
twee vrouwen langs de weg tegen die op de grond zaten en die manueel bezig
waren met hooi of andere plantaardig materiaal aan het schoonmaken. In hun
mandje lag er dit hooi of ander plantaardig materiaal en men was bezig dit te
sorteren en aan het schoonmaken om het geschikt te maken als voer voor vee
zoals koeien, geiten of schapen. Dit zorgt ervoor dat de dieren gezond blijven,
wat essentieel is voor de landbouwproductie. In veel landelijke gebieden is het
gebruikelijk dat vrouwen betrokken zijn bij de landbouwactiviteiten, waaronder
het verwerken van voer voor vee.
Onderweg kwam je
Volkswagen safari wagens tegen met toeristen. Het zijn vaak kleurrijk en
opvallende auto’s en worden gebruikt voor toeristische rondritten in de
omgeving van Borobudur. Ze bieden ook zo een unieke manier om de prachtige
landschappen en de schilderachtige dorpen te verkennen. Alsook is het een leuke
manier om de lokale cultuur en bezienswaardigheden te ontdekken. De auto’s zijn
vaak in felle kleuren geschilderd, wat een vrolijke en retro uitstraling geeft.
Veel van deze voertuigen hebben een open dak, waardoor je optimaal kunt
genieten van het uitzicht en de frisse lucht.
Het is heel
gebruikelijk om gras, rijstplanten en andere landbouwproducten met de brommer
te vervoeren. Dit komt omdat brommers een efficiënte en betaalbare manier zijn
om over de vaak smalle en onverharde wegen te navigeren. Je ziet dus hier veel
brommers die landbouwproducten vervoeren. Het is voor de boeren een essentieel
transportmiddel om hun producten naar markten of opslagplaatsen te brengen.
Onder een afdak
op een zekere afstand kon je zien dat er illegale activiteiten bezig waren.
Verschillende mannen stonden bij elkaar en ik zag dat men bezig was met
gevogelte aan het bekijken. Er is hier in Indonesië illegale fokkerij. Boeren
fokken vogels zonder de juiste vergunningen of in omstandigheden die niet
voldoen aan de welzijnsnormen. Ook illegaal zijn de hanengevechten en het is
een populaire activiteit op het platteland. Er is hier ook een aanzienlijke
informele en illegale handel in kippen en andere vogels tussen de eilanden van
Indonesië. De vogels worden vaak zonder de juiste gezondheidscontroles
vervoerd, wat kan leiden tot de verspreiding van ziekten zoals de vogelgriep.
We passeren een
veld waar ze planten voor sojabonen in de grond steken. Je kan zien dat ze de
grond bedekken met plastiek rond de sojabonenplanten. Dit helpt om onkruidgroei
te verminderen, vocht vast te houden en de bodemtemperatuur te reguleren.
Daarnaast kan je ook bamboestokken zien die gebruikt worden als steun voor de
planten om tegen te groeien. De sojabonen worden geteeld voor de productie van
tofu en tempeh, die beide populaire voedingsmiddelen zijn in Indonesië. De
vogelverschrikker is ook in het veld te zien met een strohoedje aan en veel
plastiek onder het strohoedje. Vogelverschrikkers worden gebruikt om vogels af
te schrikken die de gewassen zouden beschadigen of de zaden zouden opeten. We
maken een stop op een rijstveld en komen in contact met de vrouwen die werken
op de rijstvelden. Je zag ze de rijstplanten handmatig te oogsten met scherpe
messen. De afgesneden rijstplanten werden dan in grote witte zakken gestoken om
te transporteren. Ze zijn meestal gekleed in traditionele kleding en werken
hard onder de zon. De meesten dragen daarom een strohoedje. Hun werk is fysiek
zwaar en vereist veel geduld en vaardigheid. Sommigen staan met hun voeten in
het water op het veld met gewassen.
We zetten de
fietsrit verder en passeren de masjid al mubarok moskee. Nadien maken we een
stop en kunnen we genieten van een kokosnoot en dit is nu zeker welkom als
verfrissing. De kop van de kokosnoot werd eraf gehakt en met een rietje drink
ik het sap van de kokosnoot. Na deze pauze keren we terug naar de
vertrekplaats. Op het einde van de rit kunnen we nog een kleine tempel zien.
Dit is de Pawon tempel en werd gebouwd tijdens de 8ste en 9de
eeuw. De tempel werd gebouwd als een graf- of mortuariumtempel voor een koning.
Het is een prachtig voorbeeld van de klassieke Javaanse tempelarchitectuur. Je
merkt dat de buitenmuren prachtig versierd zijn met reliëfs. De tempel staat op
een vierkante basis en heeft een vierkante kamer die binnenin leeg is. Ik kan
ook zien dat de binnenmuren versierd zijn met reliëfs en er is langs één zijde
een nis ingebouwd in de muur. Nabij deze tempel kan je ook nog de Al Mujahidin
moskee zien. Daarna keren we met de groep te voet terug naar de bus.
Vervolgens rijden
we met de bus naar het restaurant. Na het middageten kunnen we nog gaan kijken
in een juwelenwinkel. Er is hier ook een ruimte waar je het productieproces van
juwelen kan bekijken. De stad waar we nu zijn wordt ook wel de zilverstad
genoemd. Je kan hier talloze zilverwerkplaatsen vinden waar ambachtslieden
prachtige sieraden en kunstwerken maken. In het productieproces kan je onder
andere zien dan men het zilverwerk verhit met een brander om ze vervolgens te
vervormen. Je kan het slijpen en polijsten zien opdat de sieraden een gladde en
glanzende afwerking krijgen. Het is vooral een werk dat veel precisie vergt en
je veel geduld moet hebben om de sieraden te bewerken.
Na het middageten
en het bezoek aan de zilverwerkplaats vertrekken we naar het tempelcomplex Borobudur
dat een boeddhistisch heiligdom is. Het is gebouwd in de periode 750 - 850. De
Borobudur is opgebouwd als een grote stoepa. De basis van deze stoepa is 123
bij 123 meter. De stoepa heeft negen gestapelde platforms of negen etages. De
onderste zes zijn vierkant en de bovenste drie rond. Het wordt bekroond door
een centrale koepel. De tempel is versierd met 2672 reliëfpanelen en
oorspronkelijk 504 Boeddhabeelden. De centrale koepel boven wordt omringd door
72 Boeddhabeelden, elk zittend in een geperforeerde stoepa. De kleine stoepa’s
vertegenwoordigen van onder naar boven de weg die een boeddhist moet afleggen
om uiteindelijk in het Nirvana opgenomen te worden.
De Borobudur is
ontworpen als een grote stoepa en de etages vertegenwoordigen de boeddhistische
kosmos. De onderste zes symboliseren de wereld van verlangen en illusie, waar
mensen nog vastzitten aan aardse verlangens. De reliëfs op deze niveaus tonen
scènes uit het dagelijkse leven en de gevolgen van menselijke daden. De
bovenste drie cirkelvormige etages vertegenwoordigen de overgang naar
verlichting en Nirvana. Ze staan voor de hogere niveaus van spirituele
ontwikkeling. De openingen in de stoepa’s veranderen van vorm naarmate je hoger
komt. De onderste stoepa’s hebben driehoekige openingen, terwijl de bovenste
stoepa’s vierkante openingen hebben, wat de overgang naar een hogere staat van
bewustzijn symboliseert. De centrale koepel bovenop de Borubudur vertegenwoordigt
het hoogste niveau van verlichting, het Nirvana, waar alle aardse verlangens en
vormen zijn overstegen. De centrale koepel boven staat leeg, wat het loslaten
van het materiële symboliseert. De plaatsing van de stoepa’s in het
tempelcomplex weerspiegelt dus de spirituele reis van de pelgrim, van de wereld
van verlangen naar de uiteindelijke verlichting. Ik ben beneden gebleven met
beide voeten stevig op de grond en heb de top van de Borobudur niet bereikt
waar ik misschien de spirituele verlichting had kunnen ervaren. Ik ben
eigenlijk maar blijven genieten van de aardse geneugten beneden.
De bouw van de
Borobudur gebeurde op wens van één der vorsten uit de Shailendra dynastie. Het
voltooien ervan is alleen al uit het oogpunt van fysieke mankracht een enorme
prestatie geweest. In de tempel is niet minder dan 56640 kubieke meter steen
verwerkt. De bouw moet minstens 80 jaar hebben geduurd en de kosten moeten overweldigend
zijn geweest. Misschien wel overeenkomstig het Birmaanse gezegde: “De grote
Pagode is voltooid, het land is geruïneerd”.
De Borobudur
heeft eeuwen verborgen gelegen onder as en begroeiing. Borobudur is herontdekt
in 1814 door Sir Thomas Stamford Raffles, de toenmalige Britse heerser van
Java. Men maakte toen met meer dan 200 man gedurende anderhalve maand het
monument al enigszins vrij. Later werd het werk door anderen voortgezet. Vanaf
1835 was het monument grotendeels voor het oog toegankelijk. Het is sindsdien
meerdere keren gerestaureerd. Tegenwoordig is het sinds 1991 een UNESCO
werelderfgoed en een populaire bestemming voor zowel toeristen als pelgrims.
Aan de ingang van het domein konden we foto’s bekijken tijdens de verschillende
fasen van restauratie. Er zijn wel prachtige oude luchtfoto’s te zien van het
tempelcomplex, die de omvang en de symmetrie van de Borobudur laten zien. Deze
foto’s dienen om bezoekers meer te leren over de betekenis en de geschiedenis
van Borobudur.
Al we naar de
tempel wandelen konden we vanop een afstand de omvang van het tempelcomplex
waarnemen. Je kon duidelijk vanaf hier de centrale koepel bovenaan zien. Via
een reeks trappen bereiken we de voet van het tempelcomplex. Langs elke zijde
van het tempelcomplex zijn er trappen naar boven. Onderaan aan de trap kan je
links en rechts een beeld van een leeuw zien. De aanwezigheid van leeuwen bij
de Borobudur tempel benadrukt hun rol als wachters die de heilige ruimte
beschermen. Ze symboliseren kracht, moed en bescherming. Ze dragen bij aan de
spirituele en culturele betekenis van het tempelcomplex. Als ik kijk naar het
tempelcomplex kan ik veel boeddha beelden zien die in een nis zitten. De
beelden zijn zo geplaatst dat ze naar buiten kijken, wat de boeddha’s blik op
de wereld symboliseert. Dit kan worden geïnterpreteerd als een teken van de boeddha’s
mededogen en waakzaamheid over de wereld en zijn bewoners. Daarnaast
vertegenwoordigen de beelden in de nissen verschillende stadia van meditatie en
spirituele ontwikkeling. De muren zijn versierd met uitgebreide reliëfs die ook
boeddhistische leerstellingen en verhalen uitbeelden. Deze reliëfs beslaan een
totale oppervlakte van ongeveer 2500 vierkante meter. Ze dienen ook als een
visuele gids voor pelgrims. Ik heb volledig rond de tempel gewandeld en kon
genieten van de mooie reliëfs, Boeddhabeelden, stoepa’s, de adembenemende
architectuur en andere bouwkenmerken van het tempelcomplex. Het is eigenlijk
een indrukwekkend en spiritueel monument dat je eigenlijk meeneemt op een reis
door de boeddhistische kosmos. Eigenlijk straalt de Borobudur voor mij een
gevoel van vrede uit. Het is een plek waar je even kunt ontsnappen aan de
drukte van het dagelijkse leven en je kunt onderdompelen in de stilte en
schoonheid van het monument. Ziezo het is weer tijd voor een groepsfoto met de
Borobudur op de achtergrond. Bij het verlaten van het complex zag ik nog
verschillende dakwerkers bovenop een dak zitten die echt niet op een veilige
manier aan het werken waren. Na dit bezoek keren we terug naar het hotel.
Ik wou ’s avonds
naar een Ramayana dansvoorstelling gaan. De gids organiseerde dit opdat ik naar
de voorstelling kon gaan. De reservatie was eerst in orde, een tijdje later na
nieuwe informatie kon ik toch niet gaan en nog een beetje later kon ik wel weer
gaan naar de voorstelling. Dit kan voorkomen in Indonesië. De cultuur in
Indonesië kan soms wat flexibel en minder strikt georganiseerd zijn, wat kan
leiden tot situaties waarin plannen veranderen of onduidelijk zijn. Het is hier
niet ongebruikelijk dat er enige mate van improvisatie en aanpassing
plaatsvindt.
’s Avond vertrek
ik naar een traditionele Ramayana dansvoorstelling in een theater. Ik werd
vervoerd met een motorriksja naar het theater. Eerst reden we op goed verlichte
hoofdwegen, daarna in weinig verlichte en donkere wegen. In zo een weinig
verlichte weg zet men mij af aan de ingang van een hotel. Aan de ingang van het
hotel werd ik hartelijk ontvangen. Helaas stond ik niet op de lijst van
aanwezigen voor de Ramayana dansvoorstelling in het Purawisata Amfitheater.
Geen probleem hoor. Men was hier wel vriendelijk en behulpzaam. Vanaf de ingang
begeleide men mij naar de plaats waar ik kon betalen voor de voorstelling.
Hiervoor moest ik door een mooie tuin wandelen en langs het restaurant van het
hotel. Voor de voorstelling kun je hier genieten van een buffetdiner. Ik zag
verschillende mensen in de tuin zitten die genoten van het buffet. Aan de kassa
werd mijn naam in een grote boek geschreven, ik kon dan cash betalen en kreeg
dan een ticket voor de Ramayana voorstelling. Daarna begeleide men mij naar het
theater en vervolgens naar mijn zitplaats. Ik mocht mijn plaats zelf kiezen en
hij legde dan een kussen op mijn zitplaats in het halfrond. Deze kussens zorgen
ervoor dat je comfortabel kon zitten tijdens de voorstelling. Dit draagt bij
aan de gastvrije en zorgzame sfeer die het theater wil creëren voor zijn
gasten. Ik had nog wat tijd om wat rond te lopen nabij het theater. Ik kon
genieten van de prachtige tekeningen en afbeeldingen van de gekostumeerde
acteurs op de buitenmuur van het theater.
De voorstelling
vertelt het epische verhaal van Ramayana, met prachtige kostuums, muziek en
dans. Aan de zijkant van het podium kan je het gamelan orkest zien dat het
ballet en dansers begeleidde. Het verhaal gaat over de ontvoering van prinses
Sita door de demonenkoning Ravana, de avonturen van haar geliefde Rama en zijn
broer Lakshmana. Ook was er de aap Hanuman die de prinses Sita kwam redden.
De Ramayana
dansvoorstellingen zijn werkelijk indrukwekkend en betoverend. Tijdens de
voorstelling waren er spectaculaire stunts en acties zoals vuurspuwen en het
afschieten van pijlen van de ene kant van het podium naar de andere kant, wat
de voorstelling extra spannend maakt. Er worden ook zwaarden gebruikt om
gevechten uit te beelden. Deze gevechtsscènes zijn spectaculair en voegen een
extra dimensie toe aan de voorstelling. De vele professionele dansers en
muzikanten brengen het verhaal tot leven met hun gracieuze bewegingen en
meeslepende muziek. De artiesten dragen kleurrijke en gedetailleerde kostuums
die de verschillende personages en hun rollen in het verhaal benadrukken. De
dansers gebruiken hun hele lichaam om emoties en gebeurtenissen uit te drukken,
van vreugde en liefde tot verdriet en strijd. Vaak zijn er andere speciale
effecten zoals rook en lichtshows die de magische sfeer versterken. Ik merk ook
op dat het theater niet vol zit. Er is nog voldoende plaats vrij in het theater
tijdens de voorstelling. De voorstellingen worden hier elke avond opgevoerd. Je
kan dus elke dag van de week genieten van deze prachtige culturele ervaring.
Na de
voorstelling kwamen de vijf hoofdacteurs op het podium en kon je nog een foto
nemen met deze sterartiesten. De gemaskerde artiesten die de demonenkoning
Ravana en de aap Hanuman speelden deden op het podium de kinderen een beetje
schrikken. De demonenkoning had een rood masker en overwegend rode kledij aan.
De aap Hanuman had een wit masker en overwegend witte kledij aan. Het was een
avond vol cultuur en erfgoed op zijn best. Ik heb genoten van deze prachtige
dansvoorstelling met klassieke Javaanse kostuums.
Na de
voorstelling ga ik terug naar de ingang van het hotel. Tijdens mijn ongeveer
twee uur durende afwezigheid heeft mijn chauffeur van de motorriksja op mij
blijven wachten. Ziezo men kan mij terug naar het hotel brengen. De
riksjachauffeur vroeg mij of ik niet ergens naar toe wilde om te gaan dansen.
Misschien had hij de bedoeling om mij naar de meisjes van plezier te brengen. Hij
bleef het nogmaals vragen en heb hem duidelijk gemaakt dat hij mij naar het
hotel moest brengen. Tijdens de laatste avond in Yogyakarta ga ik nog genieten
van een ijcrème met een extra bolleke in het ijssalon “Tempo Gelato”.
