West Java

                               

Indonesië beslaat duizenden eilanden en strekt zich uit van het Aziatische vasteland bij Maleisië tot aan Australië. De etnische, culturele en taalkundige diversiteit zijn enorm in de Indonesische archipel, maar hierdoor hebben de eilandjes ieder hun eigen charme. Van de ruim 17000 eilanden zijn er zesduizend bewoond. Dit maakt Indonesië de grootste eilandstaat ter wereld. Ik heb in Indonesië een rondreis gedaan van twee weken met Tui op de eilanden Java en Bali. Deze eilanden behoren tot de bekendste eilanden van Indonesië. Je kan Java omschrijven als het kloppend hart van de archipel en Bali als het bruisende vakantieparadijs. Voor deze rondreis waren we met een groep van 16 mensen. Het was een fantastische groep om deze rondreis mee te doen. Bij het lezen van dit reisverslag zal je kunnen meegenieten van de prachtige natuur, cultuur, geschiedenis, rijstvelden, tempels, vulkanen, vriendelijke bevolking en zoveel meer dat op Java en Bali te vinden is.

Bij onze aankomst in Jakarta vormt de groep zich en komen we in contact met de reisleiders Drikky en Sintia. Het kan wel tijd in beslag nemen om uit het luchthavengebouw van Jakarta te geraken door de verschillende wachtrijen die er zijn. Een visum op voorhand aanvragen is dan wel aan te raden. Vol enthousiasme stappen we op de bus. Neen het is niet deze bus, maar het is wel nog een andere bus. Het is alvast genieten van de ontstane chaos. We ontmoeten nu de buschauffeur Supri en de bijrijder Agus. Met de bus vertrekken we naar het hotel en komen nu terecht in de verkeerschaos. Jakarta is wat verkeer betreft een compleet gekkenhuis. Het is er de hele dag druk.

Jakarta is de hoofdstad van Indonesië. Het dankt zijn naam aan de islamitische generaal Falatehan van het sultanaat Demak. In 1527 verdreef Falatehan de Portugezen uit Sunda Kelapa, destijds de hoofdstad van het hindoerijk Pajajaran. Hij doopte de stad om tot Jaya Karta, Stad van de Overwinning. In 1619 werd Jaya Karta verwoest door gouverneur-generaal Jan Pieterszoon Coen, die de stad omdoopte tot Batavia. De stad Batavia zou het hoofdkwartier van de VOC (Vereenigde Oost-Indische Compagnie) worden. Men probeerde de stad zo te herbouwen dat het zou lijken op een Nederlandse stad met kanalen. Het ging daarbij om een versterkt fort en een aantal warenhuizen van de VOC. In 1942 tijdens de Tweede Wereldoorlog bezetten de Japanners Indonesië en ook Batavia. Om de sympathie van de Indonesiërs te winnen wordt de stad omgedoopt tot Jakarta. Nadat Japan de oorlog verliest, de terugkeer van de Nederlanders wordt voorkomen, en Indonesië onafhankelijk wordt verklaard, blijft de naam Jakarta gehandhaafd. De Indonesische onafhankelijkheidsoorlog begon op 17 augustus 1945 met de eenzijdige uitroeping van de Republiek Indonesië door de Indonesische leiders. Het duurde tot de Nederlands-Indonesische rondetafelconferentie van 1949 voordat de oorlog formeel werd beëindigd en de onafhankelijkheid van de voormalige kolonie Nederlands-Indië door Nederland werd erkend, gevolgd door de soevereiniteitsoverdracht aan de Verenigde Staten van Indonesië op 27 december 1949. Jakarta zou vanaf 1949 uitgroeien tot het centrum van de regering, het zakenleven en de industrie.

Indonesië wil de hoofdstad Jakarta verplaatsen, weg van het hoofdeiland Java. De nieuwe hoofdstad zou komen in de provincie Oost-Kalimantan op het eiland Borneo. De voorbije jaren is de nood aan een nieuwe hoofdstad steeds dringender geworden. De huidige hoofdstad Jakarta is een overvolle metropool met gigantische verkeersproblemen, en daarmee samenhangend vervuiling. Bovendien dreigt een deel van de stad onder water te belanden als het zeepeil blijft stijgen tgv de klimaatveranderingen.

’s Avonds maak ik nog een korte wandeling door de straten van Jakarta. Het is toch opletten om de straat over te steken, zelfs aan een zebrapad met verkeerslichten voor voetgangers. Je ziet dat de verkeersregels en voorrangsregels niet altijd worden gerespecteerd. Gelukkig zijn er ook wandelbruggen over de hoofdweg. Op een bepaalde plaats viel mij op dat er veel jongeren op de stoep zaten, die allemaal bezig waren naar het scherm van hun smartphone te kijken. Eigenlijk zagen ze ons zelfs niet voorbijwandelen.

De volgende dag wandelen we eerst naar een oude Chinese handelswijk in Jakarta en wandelen door de straten van Glodok Chinatown. We bezoeken daar de Chinese Vihara Dharma Bhakti tempel. Onderweg zien we een kat met een zeer korte staart of een stompje. Ze zijn zo geboren en het is een genetische afwijking. Het is niet door de lokale bevolking afgehakt zoals sommige toeristen denken.

De Chinese Vihara Dharma Bhakti tempel werd oorspronkelijk gebouwd in 1650 door de Chinese luitenant Kwee Hoen. Toen heette deze tempel Koan Im Teng, gewijd aan de godin Kwan Im (Godin van Barmhartigheid). In zijn lange geschiedenis is deze taoïstische tempel een aantal keren van naam veranderd. In 1740 werd de tempel door de Nederlanders verwoest. In 1755 werd hij opnieuw herbouwd door de Chinese kapitein Oei Tjhie, die hem Kim Tek Le of Jin De Yuan in het Mandarijn noemde (wat gouden wijsheid betekent). Later werd de naam vertaald in het Bahasa Indonesia om bekend te worden als de Vihara Dharma Bhakti. Het wordt beschouwd als de oudste boeddhistische tempel in Jakarta. Het is een belangrijke spirituele en culturele plek voor de Chinese gemeenschap in Jakarta.

Voordat je de hoofdtempel binnenstapt kun je wierookstokjes aansteken en je wensen kenbaar maken aan de godin Kwan Im door ze in een grote bronzen schaal te planten die de Hio-Louw wordt genoemd. Ik kan hier ook verschillende leeuwenbeelden zien. Deze tempelleeuwen hebben een belangrijke symbolische betekenis. Ze worden traditioneel geplaatst om bescherming te bieden en boze geesten af te weren. Deze beelden worden meestal in paren geplaatst, met een mannelijke en een vrouwelijke leeuw. De mannelijke leeuw heeft vaak een bal onder zijn poot, wat bescherming van het gebouw symboliseert, terwijl de vrouwelijke leeuw een welp onder haar poot heeft, wat de bescherming van de mensen binnenin symboliseert. De hoofdtempel is versierd in levendige kleuren, waarbij rood en goud de boventoon voeren. Binnen is een sterke geur van wierook waarneembaar. De tempel is versierd met tientallen bronzen beelden en roodgekleurde brandende kaarsen die een spirituele uitstraling creëren. Je kan in de tempel een prachtige architectuur en houtsnijwerk bewonderen. Je merkt een fijne kaligrafie rond de pilaren, alsook ingewikkelde sculpturen en schilderingen van draken en andere mythische wezens. Aan de plafonds hangen rode lantaarns met altaren voor de verschillende goden. In deze tempel staan Taoïstische, confucianistische en boeddhistische beelden die aangeven dat het boeddhistische Mahayana geloof gevolgd wordt.

Vervolgens rijden we met de bus naar het Taman Fatahillah plein, het voormalige stadhuisplein van Batavia. Aan dit plein is het meest in het oog springende gebouw het voormalige stadhuis dat uit 1710 stamt. In het stadhuis kan je nu het Fatahillah Museum vinden, dat bekend staat als het historisch museum van Jakarta. Voor het gebouw kan je nog kanonnen zien. Aan het plein bevindt zich ook het Museum voor Schone Kunsten en Keramiek in het voormalige Paleis van Justitie. Verder kan je hier het Wayang Museum vinden met vele Indonesische Wayangpoppen. Op het plein kan je ook nog het café Batavia zien en dit is hier al lang een favoriete locatie. Dit café werd gebouwd rond 1830 en heeft twee verdiepingen.

Zodra je het plein in de oude stad van Jakarta verlaat, ben je weg uit het koloniale tijdperk van Batavia en sta je weer oog in oog met het hedendaagse Jakarta. Met de bus passeren we wel nog een gracht met een oud Hollandse houten ophaalbrug. Vervolgens rijden we met de bus naar Bogor, ten zuiden van Jakarta, waar we de botanische tuin bezoeken.

De botanische tuin Kebun Raya Bogor was in 1817 de eerste botanische tuin van Indonesië. Gelegen in het centrum van Bogor beslaat de tuin een oppervlakte van 87 hectare. Je kan er meer dan 13000 verschillende soorten bomen en planten bekijken. Er lopen grote en brede lanen door de tuinen. De tuinen vormen ook een belangrijk toevluchtsoord voor vogels. Hier zullen we maar een gedeelte van deze grote tuin bezoeken.

De tuin werd opgericht in 1817 door de Nederlandse botanicus Caspar Georg Carl Reinwardt en heeft sindsdien gediend als een belangrijk onderzoekscentrum voor landbouw en tuinbouw.

Aan het begin van de rondleiding merk ik een grote spin op tussen enkele planten. We ontdekken hier de nootmuskaatboom. Van de vruchten van de boom worden de specerijen nootmuskaat en foelie gemaakt. De muskaatboom kan 5 tot 18 m hoog worden en de schors is glad en behaard.  Nootmuskaat helpt bij slapeloosheid. Een andere opmerkelijke boom was de worstenboom en kan een tot 20 meter hoge boom worden. De vruchten kunnen tot een meter lang worden en hebben volgens heel wat Afrikaanse culturen een geneeskundige waarde. Zo worden de bladeren alsook de vruchten gebruikt om reuma tegen te gaan. Een andere opmerkelijke boom is de francipani boom met prachtige witte geurige bloemen. Het kan in de vrije natuur tot een kleine boom van 8 meter uitgroeien. De Ficus drupacea is een boom met een groot uitgestrekt bladerdak. In de holle binnenwand van deze boom kon je staan en een foto laten nemen. In bossen kan hij 40 m hoog worden. Er zijn hier ook enorme junglebomen, teakbomen, 5000 soorten orchideeën en er is ook een 125 jaar oude meranti boom te zien. De merantiboom wordt gemiddeld 30 tot 40 meter hoog, uitzonderlijk zelfs 60 tot 70 meter. De diameter van de takken aan de vrije stam ligt tussen de 70 en 180 cm, in een zeldzaam geval 255 tot 300 cm. Het groeigebied van meranti bomen ligt in regenwouden van Zuidoost Azië. Het kernhout is roodbruin tot rozebruin met veel kleurnuances. Ook komen we de bamboe boom tegen. Je kon muziek maken door op verschillende plaatsen op de bamboe tak te kloppen. De kinineboom die we zien is een natuurlijke bron van kinine dat wereldwijd wordt gebruikt tegen malaria. Tijdens het wandelen in de tuin kon ik enkele graven zien. Hier zijn mensen begraven die overleden zijn door malaria. Bij de kapok boom vallen vooral de wortels op die boven de grond zichtbaar zijn. De kapokbomen worden wel meer dan 70 meter hoog en de stam tot 3 meter dik met zijn plankwortels. Bij deze boom met plankwortels zullen we een groepsfoto maken.

Tijdens de rondleiding kon ik ook het presidentieel paleis zien. Het paleis van Bogor was de officiële residentie van de gouverneur-generaal van het voormalig Nederlands-Indië van 1870 tot 1942. Nabij het paleis kunnen we de prachtige Gunting lotusvijver zien.

Tijdens de rondleiding in de botanische tuin komen we een groep moslimvrouwen tegen. Deze geraken opgewonden als ze buitenlanders zien en willen dan een foto maken van hun groep met ons erbij. Deze moslimvrouwen zijn vaak nieuwsgierig en enthousiast om nieuwe mensen te ontmoeten. Indonesiërs staan bekend om hun gastvrijheid en vriendelijkheid. Het is gebruikelijk dat ze toeristen hartelijk verwelkomen en graag een foto willen maken als herinnering aan de ontmoeting. Het delen van foto’s op sociale media is populair in Indonesië. Een foto met buitenlandse toeristen kan een leuke en interessante toevoeging zijn aan hun sociale media profielen.

Tijdens deze reis merkte ik op dat bijna alle Indonesiërs spontaan hun duim omhoog staken als ik een foto van hun nam. Hiermee geven ze met dit positief gebaar aan dat alles in orde is en het goed vinden dat je een foto van hun neemt.

Op het einde van de rondleiding en bij de ingang van de tuin zag ik nog een wit monument. Sir Thomas Stamford Raffles heeft ter nagedachtenis aan zijn overleden vrouw Olivia Marianne Raffles dit witte monument laten oprichten. De Britse koloniale ambtenaar Sir Thomas Stamford Raffles was gouverneur van Nederlands-Indië tussen 1811 en 1816.

Na dit bezoek aan de botanische tuin vertrekken we met de bus naar een bedrijf waar ze Wayang poppen maken. Het bedrijf was goed verscholen in een woonwijk. Wayangpoppen hebben een diepe culturele en spirituele betekenis in Indonesië en het heeft een lange traditie. Het woord “wayang” betekent letterlijk “schaduw” of “schim” in het Javaans. Wayangpoppen worden vaak gebruikt in schaduwspelen waarbij de poppen schaduwen werpen op een scherm, wat symbolisch is voor de menselijke ziel en de wereld van geesten. Wayangvoorstellingen vertellen vaak verhalen uit de Ramayana en Mahabharata, twee oude Indiase epossen. Deze verhalen bevatten morele en filosofische lessen en worden gebruikt om waarden en normen over te brengen. Alsook om historische gebeurtenissen en sociale commentaren over te brengen. Dit maakt ze een krachtig en educatief hulpmiddel. Wayangvoorstellingen hebben vaak ook een religieuze of rituele functie. Ze worden uitgevoerd tijdens ceremonies en festivals om de goden te eren en om zegeningen te vragen. Wayangvoorstellingen brengen gemeenschappen samen. Ze zijn vaak sociale evenementen waar mensen samenkomen om te genieten van de verhalen en de muziek. De voorstellingen worden begeleid door traditionele gamelanmuziek.

In het bedrijf dat we bezoeken krijg je een demonstratie en uitleg over het productieproces van de driedimensionale houten poppen. Tijdens de uitleg worden we verwend met thee en hapjes, zoals lekkere gebakken banaantjes. De poppen worden daar vooral gemaakt van essenhout omdat deze houtsoort heel taai en sterk is. Er wordt vaak ook gebruik gemaakt van lichte houtsoorten vanwege hun bewerkbaarheid en duurzaamheid. Het hout wordt zorgvuldig gesneden en gevormd om de verschillende delen van de pop te maken, zoals het hoofd, de armen en het lichaam. Het ziet er echt wel uit als een fascinerend ambacht dat veel vaardigheid en geduld vereist. Je kon hier ook zien dat na het snijden de poppen worden beschilderd met levendige kleuren en gedetailleerde patronen. De poppen zijn vaak prachtig gedecoreerd en beschilderd. De poppen die je in de winkel zag staan waren aangekleed met traditionele stoffen en accessoires. Dit kan variëren van eenvoudige kleding tot zeer gedetailleerde kostuums, afhankelijk van de rol van de pop in het verhaal. De armen en benen worden vaak met touwtjes of draad bevestigd zodat ze kunnen bewegen tijdens de voorstelling. Het maken van zo een pop kan tot drie dagen duren. Men toonde ons ook een platte leren pop die ze gebruiken bij de schaduwspelen. Deze poppen worden gemaakt van buffel- of geitenhuid die wordt uitgehard, gesneden en beschilderd. We hebben hier dan tijd in de winkel gehad om de prachtige creaties van poppen te bekijken en te bewonderen.

Bij het verlaten van de woonwijk kan ik een ambulance zien waarin ze een overledene vervoeren. In sommige delen van Indonesië, en dan vooral in Java, worden ambulances soms multi-inzetbaar gebruikt, waaronder voor het vervoeren van overledenen. Dit komt vaak voor in gebieden waar speciale lijkwagens niet altijd beschikbaar zijn. De ambulances worden dan ingezet voor verschillende doeleinden, zoals het vervoeren van patiënten naar ziekenhuizen, het fungeren als brandweerwagen, watertappunt en inderdaad ook als lijkwagen.

Als onze bus vanuit een zijstraat op een drukke hoofdweg moet afslaan, dan zijn er mensen langs de weg, al dan niet met een vlag in de hand, die het verkeer op de hoofdweg doen stoppen opdat onze bus dan vlot kon afdraaien op de hoofdweg. Daarna merk je dat ze van onze buschauffeur geld krijgen toegestopt voor hun diensten. Zo ook zie je op bergachtige wegen mensen staan in de bochten die aangeven of er verkeer van de andere kant aankomt. Ook met de bedoeling geld voor hun diensten te ontvangen. Het zijn de politieagenten die officieel verantwoordelijk zijn voor het handhaven van de verkeersregels en het zorgen voor de veiligheid op de wegen. Burgers die het verkeer regelen willen een vergoeding ontvangen van de automobilisten voor hun hulp die ze bieden. Dit is echter niet toegestaan en kan eigenlijk als een vorm van informele of “illegale” politie worden beschouwd.

Na het middageten zullen we verder rijden via de Puncak Pass naar Bandung. De Puncak Pass is een schilderachtige bergpas met vele theeplantages. De Puncak Pass is een geweldige plek om te ontsnappen aan de drukte van de stad en het is hier ook koeler. Het hoogste punt van de pas ligt op ongeveer 1500 m hoogte. Veel chalets van het Zwitserse type werden gebouwd rond Puncak tijdens de koloniale periode voor de Tweede Wereldoorlog. Zal er langs deze weg file zijn of mogelijks zelfs wegverzakkingen waardoor de rit langer dan voorzien zal duren? Eigenlijk wil iedereen in de file staan en ontdekken wat er te beleven valt en trekken we ons niets aan van mogelijke wegverzakkingen. In de file op weg naar de Puncak Pass duiken er verkopers op die langs de voertuigen lopen en hun snacks, fruit en dranken trachten te verkopen. Ook zijn er mensen die een verkleedpak van bv Mickey Mouse of een panda dragen en de bestuurders dan animeren die in de file staan. Ergens anders zag ik op kruispunten dat er muziek gespeeld werd als wagens voor het rode lichten stonden. Men is hier eigenlijk tamelijk creatief om geld te verdienen als bestuurders stil staan in het verkeer. Ook kan je straatartiesten tegenkomen op de kruispunten. Dit kunnen jongleurs, acrobaten of andere entertainers zijn die korte optredens geven voor wachtende auto’s. Anderen willen je auto snel schoonmaken terwijl je wacht in het verkeer. Of mensen kunnen kranten en tijdschriften verkopen aan bestuurders die wachten in het verkeer. Helaas zie je ook vaak bedelaars, waaronder kinderen en ouderen, die om geld vragen. Ook zag ik gehandicapte mensen met beperkingen tussen de voertuigen lopen om geld te vragen.

We maken een stop aan het restaurant Liwet Asep Stroberi. Hier maken we tijd om te genieten van de omgeving en de theeplantages. We bevinden ons ongeveer op een hoogte van 1000 meter en de theeplantages kom je hier tegen op de heuvels vanaf 600 meter hoogte. Je voelt dat het hier koeler is. In de toiletten heb kranen gezien die moslims gebruiken voor een rituele wassing en zich te reinigen voordat ze gaan bidden in een gebedsruimte. Ze wassen dan hun handen, mond, neus, gezicht, armen, oren en voeten. Naast de toiletten is er een ruimte met tapijten. Dit is de gebedsruimte voor moslims. Moslims zullen altijd bidden op een schone plek, vaak op een tapijt of een gebedsmat.

We rijden vervolgens verder naar Bandung. ’s Avond ga ik nog met een taxi naar het centrum van Bandung om iets te gaan eten. Braga straat ligt in het centrum en is een straat met afwisselend restaurants, koffietentjes en ateliers. De restaurants hier zijn erg gericht op westers eten. Je zou het kunnen omschrijven als een commerciële straat gericht op toeristen die op zoek zijn naar Westers eten. Ik ga in de Braga straat naar het Nederlandse restaurant Braga Permai. Er was hier in het restaurant ook een optreden van een muziekband. Opvallend waren ook de kleurrijk verlichte bussen die door de straat reden. Na het avondeten keer ik met een taxi terug naar het hotel.

De volgende dag keren we terug met de groep naar het centrum van Bandung. De bus stopt nabij het kruispunt van de Azië-Afrika Straat en de Braga Straat. Hier kan je het gebouw zien waar vroeger de Bandungconferentie werd gehouden. De Bandungconferentie of Aziatisch-Afrikaanse conferentie was een conferentie die van 18 tot 25 april 1955 in Bandung plaatsvond. Aziatische en Afrikaanse naties die kort ervoor onafhankelijk waren geworden namen aan deze conferentie deel, alsmede leiders van enkele nationalistische organisaties. Doelen van de conferentie waren het stimuleren van economische en culturele samenwerking tussen Afrikaanse en Aziatische landen en weerstand bieden aan kolonialisme of neokolonialisme. Het gebouw waar de conferentie werd gehouden is een aan deze gebeurtenis gewijd museum geworden en in Gedung Merdeka omgedoopt, dat Vrijheidsgebouw betekent. De straat daarvoor die Grote Postweg heette, heet sindsdien Jalan Asia-Afrika of in het Nederlands Azië-Afrika Straat.

We wandelen eerst een stukje in de Azië-Afrika Straat tot aan het “0 km Monument in Bandung”. Het is een belangrijk historisch en cultureel herkenningspunt. Het bevindt zich in het hart van Bandung. Dit monument markeert het nulpunt van waaruit de afstanden naar andere steden in Indonesië worden gemeten. Het monument is omgeven door historische gebouwen. Bij het monument kan je een locomotief zien. Het symboliseert de verbinding en vooruitgang die Bandung door de jaren heen heeft doorgemaakt. Langs de rijweg kon ik ook bollen zien met de vlag en naam van een Afrikaans of Aziatisch land erop.

Vervolgens wandelen we terug en gaan naar de Braga Straat. Er was nog een gebouw in de Azië-Afrika Straat dat mijn aandacht trok. Op de gevel van dit gebouw stonden Nederlandse teksten, zoals oa “landbouwbenodigdheden”, “warenhuis” en “papierhandel”. Dit was één van de vele historische koloniale gebouwen in Bandung. Dit gebouw dateert uit de tijd dat Indonesië een Nederlandse kolonie was. De Nederlandse teksten op de gevel zijn een herinnering aan de tijd toen Bandung een belangrijk centrum was voor de Nederlandse koloniale administratie en handel.

In de Braga Straat zie ik eerst het theater gebouw “De Majestic”. Het is een historisch en cultureel icoon. Het theater werd gebouwd in 1925 en is een prachtig voorbeeld van Art Deco architectuur. Het gebouw heeft een rijke geschiedenis en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad, waaronder als bioscoop en als locatie voor culturele evenementen.

Daarna kom ik aan in het gedeelte van de Braga Straat waar ik gisterenavond ook ben geweest. Het is een levendige en historische straat die bekend staat om zijn Europese sfeer en koloniale architectuur. Je kan hier veel kunstgalerijen, antiekwinkels en boetieks vinden. Zo zie je langs de kant van de weg veel tentoongestelde schilderijen. In de Braga Straat brengen we een bezoek aan een winkel met kunstwerken, schilderijen, houten sculpturen en zelfs de wayangpoppen. Braga Straat biedt een unieke mix van geschiedenis, cultuur en moderne voorzieningen.

Opvallend waren de Bandros bussen die hier in de Braga Straat rijden. Het zijn toeristische bussen die rondleidingen door de stad bieden en stoppen bij de belangrijkste bezienswaardigheden in Bandung, zoals de Braga Straat. De Bandros bus is een openluchtbus en hun kleuren zijn zo opvallend dat je ze niet zal missen. Ik kwam vooral geel en blauwe bussen tegen.

Vervolgens rijden we met de bus naar het Gedung Saté gebouw. Onderweg kan ik ook een glimp zien van het voormalige Presidentieel Paleis Gedung Pakuan. Dit historische gebouw werd oorspronkelijk gebouwd in 1864 en diende als de residentie van de gouverneur-generaal van Nederlands-Indië. Tegenwoordig is het de officiële residentie van de gouverneur van West-Java. Het gebouw heeft verschillende functies gehad, waaronder het huisvesten van belangrijke gasten en het dienen als een locatie voor officiële evenementen. Het is omgeven door mooie tuinen en heeft een indrukwekkende façade die de grandeur van het koloniale tijdperk weerspiegelt.

We komen aan bij het Gedung Saté gebouw. Het is een iconisch gebouw dat gebouwd is in 1920 in een neoclassicistische stijl met Indonesische invloeden. Het gebouw werd ontworpen door de Nederlandse architect J. Gerber. Het gebouw dankt zijn naam aan de saté achtige vorm van de centrale pinakel. In de koloniale tijd was in dit gebouw het Departement van Gouvernementsbedrijven van Nederlands-Indië gevestigd, dat in de jaren dertig werd omgedoopt tot Departement van Verkeer en Waterstaat. Later werd Gedung Saté het gouvernementsgebouw van de provincie West-Java. Hier heb je ook het kantoor van de gouverneur van West-Java.

In het gebouw zullen we een bezoek brengen aan een museum. In dit museum kan je meer te weten komen over de geschiedenis van het gebouw. Je kan hier informatie vinden en vele oude foto’s zien over het gebouw in koloniale tijden en ook over de architectuur van het gebouw. Je kan hier ook maquettes, prachtige schilderijen en kunstwerken bewonderen van het gebouw. Ik kan hier ook een traditioneel Indonesisch muziekinstrument, gemaakt van bamboe aan de muur zien hangen. Het bestaat uit een aantal gestemde bamboebuizen die aan een frame zijn bevestigd en geluid produceren wanneer ze worden geschud. Ik kon hier een demonstratie zien van het gebruik van dit muziekinstrument. De angklung is een belangrijk cultureel symbool in Indonesië en wordt vaak gebruikt in traditionele ceremonies en muziekuitvoeringen. Het instrument is vooral populair in West-Java. We kunnen ook nog in een kleine cinemazaal gaan en krijgen dan een korte film te zien over de geschiedenis van het gebouw.

We verlaten het museum in het Gedung Saté gebouw en gaan nog even kijken naar de voorkant van het gebouw met de mooi aangelegde tuin en fonteintjes. Ideaal is de plek om vanaf hier een groepsfoto te nemen. Nadien keren we terug naar het hotel en hebben we een vrije namiddag in Bandung. Op weg naar het hotel passeren we nog een fabriek waar ze het kinine medicijn maken voor de bestrijding van malaria.

Ik maak dan in de namiddag een wandeling vanaf het hotel richting het winkelcentrum. Boven de rijweg zag ik plots een platform waar je kon wandelen. Dit was wel iets uniek. Dit is Teras Cihampelas, ook wel bekend als Skywalk Cihampelas. Het is eigenlijk een verhoogde wandelbrug die zich uitstrekt over de drukke Cihampelas straat, een gebied dat bekend staat om zijn winkels en levendige sfeer. Deze toeristische attractie is de eerste skywalk in Indonesië met een voetgangersconcept. Om precies te zijn: een voetpad boven de rijweg. Aanvankelijk werd deze faciliteit eigenlijk gebouwd als een innovatie om de stad Bandung comfortabeler te maken. De bouw ervan nam in 2016 ongeveer acht maanden in beslag. Dit terras is 7 meter breed en 450 meter lang. Vroeger waren er veel straatverkopers die langs de kant van de weg hun waren verkopen. Langs deze weg zijn veel handelaren die kleding, jeans, schoenen, diverse souvenirs en culinaire hoogstandjes verkopen. Dit zorgde ervoor dat dit gebied vaak getroffen werd door zeer ernstige files en chaos, vooral tijdens weekenden en lange vakanties. Met de bouw van dit terras wou men niet alleen een nieuwe toeristische attractie in Bandung, maar ook wou men de verkoopkramen voor handelaren langs de weg minimaliseren. Als je op de skywalk loopt merk je dat er wel enkele kraampjes zijn. Zo zie je enkele eetkraampjes en kleine restaurants waar je kunt genieten van lokale lekkernijen en snacks. Ook kinderen hebben de mogelijkheid in alle veiligheid om hier te spelen. Je hebt een prachtig uitzicht over de stad Bandung en omliggende gebieden. Ik merk wel dat het eigenlijk hier niet druk is en dat ik rustig kan wandelen weg van het drukke verkeer beneden. Na de bouw van dit terras was het hier druk. Maar nu is Teras Cihampelas niet meer die toeristische winkelbestemming en loopt het niet zoals verwacht. Na verloop van tijd werd het weer stil op deze plek, zoals ik ook ervaarde. Vanop het terras kon ik een winkelcentrum zien, waarvan het gebouw een uniek ontwerp heeft en lijkt op een schip, wat een opvallende verschijning maakt in de stad.

Tijdens het verder wandelen begon een Indonesische student spontaan met ons te praten. Hij wist wat de nationale feestdag was in mijn land. Veel Indonesische studenten zijn nieuwsgierig naar andere culturen en landen. Ze vinden het vaak interessant om met buitenlanders te praten en meer te leren over hun achtergrond. Indonesiërs staan ook bekend om hun gastvrijheid en vriendelijkheid. Ze willen vaak dat bezoekers aan hun land zich welkom voelen en zijn daarom geneigd om een praatje te maken.

Ook heb ik tijdens het wandelen dakwerkers gezien en op een andere locatie een bouwwerf. Het zag er toch allemaal niet veilig uit. De veiligheidsnormen op bouwwerven worden in Indonesië minder strikt nageleefd. Er worden geen persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt zoals oa een veiligheidshelm, veiligheidsharnas en veiligheidsschoenen. Ik merk dat ze op de ladder staan met hun teenslippers. De wirwar aan elektriciteitsdraden worden afgedekt met een karton opdat ze er toch niet zouden in trappen. Op de bouwwerven merk ik vooral bamboestellingen op. Hoewel bamboe een traditioneel en goedkoop materiaal is, biedt het niet dezelfde veiligheid aan als moderne steigers. Eigenlijk is er een gebrek aan toezicht en een laag bewustzijn over veiligheid op de werven. Op de lantaarnpalen langs de rijweg zie je een wirwar van elektriciteitsdraden. De infrastructuur voor elektriciteit is in sommige gebieden verouderd en niet altijd volgens de modernste veiligheidsnormen aangelegd.

Soms kom je op straat langs de rijweg ook mensen tegen die een middagdutje doen. Ik ben hier ook nog een modern winkelcentrum tegengekomen. Hier in het winkelcentrum is alles proper en modern. Nadien keer ik terug naar het hotel. Het is altijd spannend om de straat over te steken. De ene chauffeur stopte spontaan en de andere had de intentie om mij omver te rijden terwijl het groen was voor mij om het zebrapad over te steken. Oef, ik geraak veilig aan de overkant van de straat.

In het verkeer zijn brommers het meest populaire vervoersmiddel. Aan een kruispunt kan je ze op een rij voor de rode verkeerslichten naast elkaar zien staan. Het verkeer kan hier behoorlijk chaotisch zijn en druk. Ze manoeuvreren en navigeren door het verkeer met een zekere mate van kalmte. Op een brommer mag er officieel slechts één bestuurder zijn die één passagier vervoerd. Je kan soms zien dat ze met meerdere op een brommer zitten. Zelfs de kinderen en baby’s worden ook meegenomen als passagier op de brommer. Soms staat het kind vooraan op de scooter. Er zijn hier verkeersregels, maar ze worden niet altijd strikt nageleefd. Volgens de verkeersregels in Indonesië zijn helmen verplicht voor zowel de bestuurder als de passagier van de brommer. Helaas kan je zien dat er sommigen zijn die geen helm dragen. Of je kan soms zien dat de passagier zijdelings zit achter de bestuurder op de brommer. Ook zijn ze het hier gewoon om grote ladingen te vervoeren met de brommer. Zo zag ik een passagier op een brommer die een grote ladder of een matras aan het vasthouden was tijdens de brommerrit. Ook kooien met dieren worden achteraan op de brommer vervoerd. Ik zag een brommer met achteraan twee enorm grote zakken gevuld met kroepoek. De zakken waren groter dan de bestuurder van de brommer. Het meest originele vervoer vond ik het vervoer van goudvissen die elk apart in een plastiek zak met water zaten. Deze vele plastiek zakken werden naast elkaar op verschillende stokken opgehangen en achteraan op de brommer bevestigd om ze te vervoeren. Ik zag ook meerdere malen dat er twee brommers naast elkaar rijden en de ene bestuurder met zijn voet de andere brommer aan het voortduwen is. Het komt vaak voor in Indonesië dat wanneer een brommer een technisch probleem heeft, dat een andere bestuurder helpt door de brommer met zijn voet voort te duwen. Dit is een praktische manier om de defecte brommer naar een veilige plek of een reparatieplaats te krijgen. In Indonesië moet je minimaal 17 jaar oud zijn om legaal een brommer te besturen. Ik zag hier jongens van ongeveer 10 à 12 jaar een brommer besturen. Dit is hier mogelijk want er is weinig controle door de politie. Deze jongens willen misschien indruk maken bij de meisjes.

In Indonesië moeten ze links rijden en rechts inhalen. Een bestuurder die een rotonde wil oprijden, moet voorrang verlenen aan bestuurders die al op de rotonde rijden. Op een kruispunt van gelijkwaardige wegen hebben bestuurders van links voorrang, tenzij door verkeerstekens anders wordt aangegeven. Ik zag in het verkeer dat men soms links gaat inhalen of op de rotonde oprijden zonder voorrang te verlenen aan bestuurders die al op de rotonde rijden en soms zag ik dat bestuurders van rechts voorrang nemen. In het drukke verkeer is het moeilijk voor buitenlanders om hier duidelijk de verkeersregels te zien. Eigenlijk worden de officiële inhaal en voorrangsregels in het verkeer vaak niet gerespecteerd. Ondanks het drukke en chaotische verkeer heb ik eigenlijk tijdens mijn verblijf in Indonesië geen verkeersaccidenten gezien.

Hier op Java had je elke morgen een extra wekdienst. Java is overwegend islamitisch en er zijn hier veel moskeeën te vinden. Om half vijf ’s morgens hoor je het geluid van de moskee. Dit geluid is soms zo doordringend in de hotelkamer alsof je in de moskee zelf sliep. De oproep tot het gebed duurde een half uur lang. Er worden hier minstens vijf keer per dag gebedsoproepen gedaan, maar daarnaast zijn er ook oproepen voor religieuze preken of bijeenkomsten.

Veel is goed geregeld in Indonesië. Er bestaan verkeersvoorschriften voor weggebruikers. Je zou het niet zeggen, maar het is zo. Goede regelgeving is niet het probleem in Indonesië. Wel de handhaving en controle op de naleving van de voorschriften. Daar gaat het vaak mis. Er is namelijk geen of te weinig controle, functionarissen die het niet zo nauw nemen en de politie die vaak veel niet ziet. Zelfs voor het geluid die moskeeën maken zijn er voorschriften en regels. Het ministerie van Religieuze zaken heeft een verordening uitgevaardigd die moskeeën in het overwegend islamitisch Indonesië oproept om het volume van de luidsprekers te verminderen. De nieuwe regelgeving voor geluidsoverlast door moskeeën is prima. Het is nog afwachten of die regelgeving het gaat redden in de praktijk. Ik kan vooral tijdens mijn rondreis in Java niets merken van de nieuwe regelgeving. Iedereen die in de buurt woont van de moskee zal wakker zijn om half vijf ’s morgens.

De volgende dag is het vroeg opstaan en vertrekken we met de bus naar het station in Bandung. Daar zullen we de trein nemen naar Yogyakarta, dat ongeveer in het midden van Java ligt. De treinreis zal bijna 7 uur duren. De treinen hebben ruime wagons, voorzien van comfortabele stoelen en bieden veel beenruimte en royale bagageruimte. Iedereen van de groep krijgt een zitplaats toegewezen. De grote panoramische ramen zijn perfect om het spectaculaire uitzicht te bewonderen. Tijdens de treinrit is het ook mogelijk om de zetels 90 graden te draaien zodat je beter kan genieten van het uitzicht.

Als de trein uit het station vertrekt kan je zien dat er verschillende mensen op een rij staan met hetzelfde uniform aan. Ze brengen allen dezelfde groet en salueren als de trein vertrekt. Ze hielden allen één hand op hun borst. Dit is een manier om respect te tonen en de reizigers een goede reis te wensen. Dit is een traditie die vaak wordt uitgevoerd door het personeel van de spoorwegen en soms ook door de lokale bevolking. Het is een symbolische handeling die de verbondenheid en het respect voor de reizigers en de trein symboliseert.

Bij het begin van de treinreis kan je vele huizen dicht bij de spoorwegen zien. De vele huizen die je ziet langs de spoorweg geven mij een armoedige indruk. Veel van deze woningen zijn eenvoudige constructies met golfplaten daken en zelfs soms met houten of bamboe muren. Ze zien er vaak niet stevig uit. Deze nederzettingen zijn vaak dicht op elkaar gebouwd en missen soms basisvoorzieningen. Ondanks de eenvoudige omstandigheden, zie je vaak een levendige gemeenschap met mensen die hun dagelijkse bezigheden uitvoeren. Je kan bescheiden huisjes zien waar de was buiten hangt te drogen en kippen tussen het afval lopen te scharrelen. Ook kon je mensen zien die dicht tegen de sporen lopen en zelfs heb ik ergens mensen op de rails zien zitten.

Even voorbij Bandung kon ik een indrukwekkende moskee zien. Dit is de Al Jabbar Grand Mosque. Omdat het omgeven is door een reservoir, wordt deze moskee soms de Al Jabbar Floating Mosque genoemd. Het lijkt alsof de moskee op het water drijft. De bouw van de moskee begon in december 2017 en werd voltooid in december 2022. De moskee heeft een capaciteit van 33000 mensen en beschikt over vier minaretten van elk 99 meter hoog. Het is eigenlijk een opmerkelijke moskee die verschilt van andere geziene moskeeën in Java. Het is niet alleen een religieus centrum, maar ook een architectonisch meesterwerk. Het ontwerp combineert neo-futuristische, Ottomaanse en Sundanese stijlen. Al Jabbar, wat “De dwingende” in het Arabisch betekend, is één van de 99 namen van Allah.

Een beeld dat je tijdens de treinreis ook veel zal zien is dat er vele tientallen motoren en brommers ongeduldig achter de slagbomen staan te wachten. Al gauw zie je rijstvelden aan je voorbij trekken. In de rijstvelden kan je soms een eenvoudige schuur zien staan. Deze schuren zijn dan een plek om te rusten en te schuilen tegen de zon of regen tijdens het werk op de velden. Ook worden ze gebruikt om hun landbouwmateriaal en gereedschap op te bergen, zodat de boeren deze niet steeds heen en weer hoeven te dragen. Het landschap begint echt prachtig te worden na ongeveer een uur rijden met de trein. De route is vanaf hier prachtig en onderweg zie je eindeloze rijstvelden, groene landschappen, kleine schilderachtige dorpjes, vijvers, bergen, rivieren en ravijnen. De trein rijdt regelmatig ook over bruggen. Je kan zien dat de Javanen het land en de rijstvelden bewerken. Voorovergebogen mensen die enkel diep in het water staan om de rijstvelden te bewerken. De rijstvelden werden voor het planten onder een laag water gezet van 15 centimeter diep. Je kon irrigatiekanalen zien tussen de rijstvelden. Vroeger werd vooral de waterbuffel gebruikt om de ploeg te trekken in de rijstvelden. De waterbuffel heb ik niet gezien omdat deze vervangen is door de Japanse buffel. Zeg maar werktuigen en machines van het merk Honda en Suzuki. Deze mechanische werktuigen zag ik wel gebruikt worden op de rijstvelden. Naarmate het landschap glooiender wordt kan je terrassen zien die daarmee het uitzicht verder verfraaien. Zelfs kan je zien dat kinderen naar scholen lopen. Soms bittere armoede wordt afgewisseld met vrolijke schoolkinderen.

Tijdens de treinrit komen ze ook op de trein rond om snacks en drankjes te verkopen. De trein stopt enkele keren en in één van de stations werden onze lunchpakketten voor het middageten op de trein gebracht. In een ander treinstation stopte de trein zelfs meer dan 10 minuten en dan zag je dat enkele technische medewerkers op het dak van de trein klimmen om onderhoud of controles uit te voeren terwijl de trein stilstaat in het station. De treinen worden hier niet naar aparte werkplaatsen gebracht. Dit heeft te maken met de noodzaak om snel en efficiënt onderhoud uit te voeren, vooral op drukke routes waar treinen continu in gebruik zijn.

Op het einde van de treinreis merkte ik gebouwen op met dubbele daken. Vanonder het bovenste dak kwam er rook. In deze gebouwen kan je steenbakkerijen of dakpanfabrieken vinden. Deze regio staat hier bekend om zijn productie van bakstenen en dakpannen. De ovens in deze fabrieken produceren rook tijdens het bakproces van de klei, wat een veelvoorkomend gezicht is in deze gebieden. Verder merk ik ook nog verschillende maïsvelden op.