Zuid Bali

Daarna rijden we naar Tampaksiring, waar we de tempel Pura Tirta Empul gaan bezoeken. Het is een hindoeïstische tempel en is bekend omwille van haar heilig water dat uit een nabijgelegen bron komt. De naam “Tirta Empul” betekend “Heilige bron”. De Tirta Empul tempel werd in het jaar 962 gebouwd rond een grote waterbron. De tempel is gewijd aan Vishnu. Aan de ingang krijgen we weer een doek om rond de taille te doen. Ziezo we zijn nu volledig klaar om het heiligdom te betreden.

Ik zal de tempel binnengaan en loop door een grote stenen Balinese poort of candi bentar. Dat is het eerste deel van de tempel dat je betreedt en wordt de Jaba Pura of voortuin genoemd. Dit is de buitenste binnenplaats van de tempel. Hier kan je een grote open ruimte zien waar ceremonies en voorbereidingen plaatsvinden. Voor een andere Balinese poort staat er een tafel vol met offers. De offers worden geplaatst in kleine bakjes die gemaakt zijn van palm- of bananenbladeren. De bakjes, bekend als Canang Sari, bevatten meestal kleurrijke bloemen, rijst en wierookstokjes. Deze offers zijn een manier om dankbaarheid te tonen en de goden te eren. Voor de tafel zie je mensen bidden en deze hebben allemaal groene kledingstukken aan. Het groen staat symbool voor natuur, leven en harmonie. Hiermee stralen ze ook een gevoel van rust en vrede uit, wat passend is voor een spirituele omgeving zoals de Tirta Empul tempel.

Ik kan een bord zien bij de tafel vol offers waarop staat dat men kan bidden voor “Melukat”. Hier komen de deelnemers eerst bidden en doet men de voorbereiding alvorens ze zich laten onderdompelen in het bad met heilig water. Melukat is eigenlijk een ritueel van spirituele reiniging. Het doel van Melukat is om zowel lichaam als geest te zuiveren van negatieve energieën en onzuiverheden. Dit ritueel wordt vaak uitgevoerd met heilig water.

Ik kan hier ook in de Jaba Pura of voortuin een mooi versierde poort zien. Zowel links als rechts kan je beelden van Dwarapala zien, die als beschermers van de tempel fungeren. Deze beelden zijn vaak indrukwekkend groot en hebben een dreigende uitstraling om kwade geesten af te schrikken en de heiligheid van de tempel te bewaken. Boven de deur kan ik nog een indrukwekkende sculptuur zien van een Kala kop. In de Balinese hindoeïstische traditie wordt de Kala vaak afgebeeld als een angstaanjagend gezicht met grote ogen en een wijde mond. Ook deze figuur dient als beschermende geest die kwade geesten en negatieve energieën afschrikt.

Daarna zullen we de binnenplaats betreden en komen aan bij het Jaba Tengah gebied. Dit is het centrale deel van de tempel en bevat de beroemde rituele baden. Hier kan je het zuiveringsritueel of de Melukat zien. Het ritueel helpt ook om negatieve energieën weg te wassen. Het ritueel versterkt ook de band met het goddelijke en helpt de deelnemers om innerlijke vrede en balans te vinden. Ik kan hier twee grote bassins en een kleinere bassin zien. Je kan in het midden een prachtig beeld van een olifant zien. Links van het olifantenbeeld zie je een groot bassin met vijftien waterspuiten. Links van het olifantenbeeld zie ik een klein bassin met twee waterspuiten en een iets groter bassin met dertien waterspuiten. Uit de verschillende spuiten langs de muur van het bassin komen er waterstralen. Normaal is dit kleine bad met twee spuiten alleen bedoeld om de doden te reinigen en mag die niet door de levenden worden gebruikt. Toch stonden er hier mensen in dit bad zich te reinigen onder deze twee waterspuiten. De omgeving van het bad is hier eigenlijk prachtig versierd met traditionele Balinese beelden, wat bijdraagt aan de serene en spirituele sfeer van de tempel. Lokale Balinese en Hindoeïstische aanbidders staan in lange rijen in de baden te wachten om hun hoofd onder de waterspuiten te steken. Ze gebruiken deze spuiten voor hun rituele reiniging, waarbij ze onder elke waterstraal staan om zich te zuiveren. Men staat met hun hoofd enige tijd onder zo een waterstraal. Elke straal heeft een specifieke naam en wordt geassocieerd met verschillende helende eigenschappen. Door onder elke waterstraal te staan, geloven de deelnemers dat ze spiritueel worden verjongd en beschermd tegen kwaad. Het is een belangrijk onderdeel van de Balinese cultuur en religie en het wordt vaak uitgevoerd tijdens belangrijke levensgebeurtenissen zoals geboorten, huwelijken en andere ceremonies.

Aangenomen wordt dat het water doorgaans schoon genoeg is voor ritueel baden. Volgens een rapport uit 2017 onderzochten de autoriteiten echter berichten over watervervuiling en gezondheidsrisico’s in het Tirta Empul complex.

Achter de bassins of het Jaba Tangah gebied kom je terecht in de Jeroan of binnentuin. Dit is het meest heilige deel van de tempel. Het voorste deel van de binnenplaats wordt gedomineerd door een groot bassin waar de heilige bron zichtbaar is. In het bassin kan ik veel groene algen zien. Ik kan hier op een plek in het bassin het water zien opborrelen uit de grond wat een serene en bijna magische sfeer creëert. Het water komt uit een natuurlijke bron die diep onder de tempel ligt en wordt beschouwd als heilig en genezend door de Balinese hindoes. Het opborrelende water is helder en je kunt de beweging van het water duidelijk zien terwijl het naar de oppervlakte komt. Het water uit dit bassin stroomt dan verder naar de rituele baden in het Jaba Tengah gebied via verschillende spuiten, waar we het reinigingsritueel konden zien. Achter dit bassin zijn er grote hindoeïstische heiligdommen en altaren waar offers worden gebracht en gebeden worden uitgesproken. De heiligdommen zijn felgekleurd, wat contrasteert met de witte kleding van de Balinezen die hier komen bidden. Dit deel is vaak rustiger en wordt gebruikt voor meer intieme en spirituele activiteiten.

Als we de tempel verlaten passeren we een groot zwembad vol met koi vissen. In het zwembad kan ik in elke hoek en in het midden prachtige standbeelden zien. De beelden in de hoeken houden een kruik vast waaruit continu een waterstraal komt van helder water. Het is alsof de beelden het leven zelf schenken aan de vijver. In het zwembad kan je ook een charmant beeld van een kikker zien, waar de waterstraal uit zijn mond komt, alsof hij de koi vissen en de bezoekers begroet. We brengen korrels in onze hand om de koi vissen te voederen. Het voederen van koi vissen uit je handpalm is een bijzondere ervaring. Wanneer je je hand met korrels in het water houdt komen er koi vissen en gebruiken ze hun zachte, ronde mond om de korrels voorzichtig uit je handpalm te zuigen. Je voelt een lichte zuigkracht en een tintelend gevoel wanneer ze de korrels opzuigen. Dit deel van de tempel is aan alle vier kanten ommuurd van de rest van het complex, wat zorgt voor een rustige en ontspannen sfeer.

Aan de uitgang van het Tirta Empul tempelcomplex staan weer verschillende kramen waar je souvenirs kan kopen. In een verkoopkraam kon ik prachtige schilderijen zien staan om te bewonderen. De enthousiaste verkopers komen ook op je af om hun “schatten” aan je te verkopen. Ze hadden alles bij wat je eigenlijk niet nodig had. Ze achtervolgen mij tot aan de deur van de bus en bleven zelfs nog aandringen toen ik op de bus zat. Na dit bezoek aan de Tirta Empul tempel keren we terug naar het hotel.

Daarna ga ik vanaf het hotel te voet naar een plaats waar er een hanengevecht zal plaatsvinden. In 1981 verbood de regering van Indonesië echter elke vorm van gokken, sindsdien is het hanengevecht er illegaal. Omdat de activiteiten buiten het spiedend oog van de wet gehouden moesten worden werd het spannender als nooit tevoren. De hanengevechten zijn cultureel en religieus diep verankerd in de Balinese maatschappij en de hanengevechten zijn een oud volksvermaak. Toch kunnen deze bijeenkomsten dagelijks doorgaan. Er zijn hier meldingen van politieagenten die geld aannemen om bepaalde illegale activiteiten, zoals de hanengevechten, niet te verstoren. Corruptie is hier een groot probleem binnen de Indonesische politie. Voor sommigen is dit geen corruptie hoor. Je moet het zien als een vooraf betaalde boete. Een boete die nergens geregistreerd wordt, maar rechtstreeks in de zakken van politieambtenaren verdwijnt. Ook dat is niet onrechtvaardig, want een politieagent heeft veel geld moeten betalen om politieman te mogen worden. De politie grijpt ook niet in vanwege andere redenen. Hanengevechten zijn hier namelijk een eeuwenoude traditie en worden soms gedoogd als onderdeel van religieuze ceremonies. Het kan ook moeilijk zijn voor de politie om alle illegale gevechten op te sporen en te stoppen, vooral als ze in afgelegen dorpen plaatsvinden. Voor sommige gemeenschappen zijn hanengevechten een bron van inkomsten, wat bijdraagt aan de lokale economie.

Ik kom op de plaats aan waar ik het hanengevecht kan zien. Momenteel is het er nog stil. Rond de gevechtsarena staan er verschillende kramen waar er etenswaren worden verkocht. Ook naast de arena zag ik een groep mannen zitten. Hier was er een gokspel aan de gang. Er zat een man in kleermakerszit en hij had een hoge hoed waaronder 3 dobbelstenen zaten. Op de dobbelstenen zag je figuren staan in plaats van de gebruikelijke stippen. Daarna worden door hem de dobbelstenen onder de hoed geschud. In het midden lag er een mat met zes verschillende figuren waarop de spelers hun inzetten plaatsen. De spelers plaatsen hun geld of kaartjes op de figuren waarvan ze denken dat ze zullen verschijnen. Soms zie ik dat rechtstaande mensen met hun geld gooien en vervolgens roepen ze naar elkaar om hun geld op een welbepaalde gekozen figuur te plaatsen. Na het schudden worden de dobbelstenen onthuld en de uitkomsten bepaalt welke inzetten winnen. Dit spel is populair onder mannen en wordt vaak in een informele setting gespeeld.

Het viel mij ook op dat er veel gerookt werd tijdens dit gokspel. Ongeveer 63% van de mannen rookt hier, vergeleken met slechts 5% van de vrouwen. Een groot deel van de Indonesische rokers gebruikt sigaretten die gemaakt zijn van een mengsel van tabak en kruidnagel. Deze sigaretten zijn diep geworteld in de Indonesische cultuur en worden vaak gezien als symbool van nationale trots. Ondanks pogingen van de overheid om het roken te verminderen blijft roken een groot probleem.

Langzaam begint het volk toe te komen en meer en meer brommers staan er rond de gevechtsarena. Boven de gevechtsarena was er een dak. Ik kon nog opeengestapeld vuil en vuilzakken naast de arena zien. Hier liep er reeds enkele kippen en een haan vrij rond.

Ik kan in gesloten zakken beweging zien. Het is duidelijk dat hier de vechthanen in zitten. Dit gebeurt om de hanen rustig te houden en om ze te beschermen tijdens het transport naar de arena. De zakken zijn meestal gemaakt van natuurlijke materialen zoals jute of katoen, wat zorgt voor voldoende ventilatie. Voor gevechten worden bepaalde rassen speciaal gekweekt. Deze vechthanen zijn qua bouw en karakter volledig voorbestemd om te vechten. Er komen steeds meer mensen met hun haan in de hand in de arena. Ze aaien hun haan tot de veren glanzen. De vechthanen worden door hun eigenaren vertroeteld als kinderen. Het aaien helpt om de hanen te kalmeren en hun vertrouwen te winnen, wat belangrijk is voor hun prestaties in de arena. Daarnaast is het ook een manier voor de eigenaren om hun hanen te presenteren en te promoten aan het publiek en andere deelnemers. De eigenaars van de vechthanen stralen ook zelfvertrouwen uit in de arena en geloven dat hun haan onoverwinnelijk is. Dit geloof komt voort uit de zorg en training die ze in hun hanen investeren.

Ik zag ook dat men bezig was met een tape een metalen pin met scherpe uiteinden of messen aan de poten van een haan te bevestigen. Deze scherpe metalen pinnen worden gebruikt om de andere haan te verwonden of zelfs te doden. Hoewel niet alle gevechten eindigen met de dood van een haan, veroorzaken deze scherpe metalen pinnen vaak ernstige verwondingen.

Ondertussen stond er rond de arena veel volk. En het waren allemaal mannen die het gevecht willen volgen. Op een gegeven moment stonden er twee eigenaren in de arena met elk hun haan onder de arm. Daarnaast was er nog een speaker in de arena. Hij introduceert de hanen en hun eigenaren aan het publiek. De speaker helpt vaak bij het coördineren van weddenschappen, waarbij hij het publiek informeert over de inzetmogelijkheden. Hij heeft ook de rol als scheidsrechter en kijkt of de regels van het gevecht worden nageleefd en dat alles eerlijk verloopt. De speaker houdt het publiek enthousiast door het geven van commentaar tijdens de gevechten. Weddenschappen zijn hier een integraal onderdeel van de hanengevechten. De weddenschappen worden vaak beheerd door een centrale persoon of een groep die verantwoordelijk is voor het verzamelen van de inzetten en het uitbetalen van de winsten. Je zag dat de mensen vanuit het publiek met veel geld gooiden naar zo een verantwoordelijke die dan ook in de arena liep. Er is hier veel geld mee gemoeid. Zelfs de armste Balinees zet graag een leuk bedrag in op één van de hanen tijdens een gevecht. Ook al betekent dit dat zij hun complete dagloon er doorheen jagen.

Toen liet men de hanen vrij in de arena en de twee hanen gingen naar elkaar toe en begonnen te vechten. Een gevecht eindigt meestal wanneer één van de hanen sterft of niet meer kan vechten. Er zijn geen vaste tijdslimieten. Indien er na een tijdje geen winnaar is nam men er een kooi bij. De kooi zorgt ervoor dat de hanen niet kunnen ontsnappen en dat het gevecht binnen een beperkte ruimte plaatsvindt, wat de intensiteit van het gevecht kan verhogen. Het gevecht is soms intens en ook kort. Vooral als de twee hanen in een kooi gebracht worden. Het publiek leeft mee met elke beweging. Ik hoorde in het publiek veel geroep en lawaai. Je zag veel opwinding bij het publiek. Dit soort uitroepen is een vorm van aanmoediging voor de hanen en hun eigenaren. Het draagt bij aan de levendige en intense sfeer van het evenement, waarbij het publiek actief deelneemt aan de spanning van het gevecht. Na afloop van het gevecht kondigt de speaker de winnaar aan en dan zag je de uitbetaling van de weddenschappen. Eén haan gaat een roemloos einde tegemoet. De winnende haan werd weer opgepakt door de eigenaar onder de arm. Ik zag dat de eigenaar van de winnende haan straalt van trots. Het bloed van de haan die heeft verloren wordt hier in het Balinees-hindoeïstisch geloof aanzien als een offer aan de goden. Dit bloedoffer is voor hen iets positief want het brengt alles weer in harmonie en balans. Er kwam iemand anders in de arena om de dode haan weg te doen. De dode haan zal uiteindelijk door de eigenaar worden meegenomen voor rituele doeleinden of voor consumptie. Het hanengevecht is niet alleen een wedstrijd, maar ook een manier om de gemeenschap samen te brengen en de culturele tradities levend te houden. Eigenlijk keuren wij deze hanengevechten af omwille van het dierenleed, echter moeten we leren om deze culturele tradities van de hanengevechten in hun eigen context te begrijpen en te respecteren. Hanengevechten op Bali hebben een diepgewortelde culturele en religieuze betekenis die verder gaat dan het gevecht zelf. Ze zijn vaak verbonden met rituelen die bedoeld zijn om harmonie en balans in de gemeenschap te brengen.

De volgende dag gaan we in Ubud naar Semar Kuning Galerie. Dit is hier een bekende kunstgalerie die in 1995 werd opgericht. Nabij de ingang kon ik een beeld zien van Ganesha, de Hindoe god met het olifantenhoofd. Ganesha is de god van wijsheid, kennis en het verwijderen van obstakels. Verder zag ik hier weer prachtige beelden van traditionele Balinese danseressen. Deze beelden bij de ingang van de galerie geven de bezoekers een voorproefje van de culturele rijkdom die ze binnen kunnen verwachten. Voor de ingang is er een atelier waar ze de schilderijen maken en binnen heeft men verschillende ruimtes waar ze de schilderijen tentoonstellen. Helaas was men nog niet aan het schilderen bij onze aankomst in het atelier. De schilderkunst is hier een diepgewortelde traditie op Bali.

Deze galerie is uniek omdat het een collectief van Balinese kunstenaars vertegenwoordigt, in plaats van slechts één enkele kunstenaar. Hier vind je een diverse collectie die de rijke cultuur en tradities van Bali weerspiegelen. Je kan hier genieten van een breed scala aan kunstwerken variërend van traditionele Balinese schilderijen tot moderne interpretaties. De keuze is enorm, niet alleen typische Balinese kunst maar ook abstract, figuratief en vele andere moderne stijlen. Balinese schilderijen die je hier ziet worden zowel met olieverf als met acrylverf gemaakt, afhankelijk van de voorkeur van de kunstenaar en de stijl van het werk. Acrylverf is populair geworden vanwege de snellere droogtijd. Eigenlijk vind ik vooral de schilderijen mooi waarop je de Indonesische landschappen kon zien met terrasvormige rijstvelden. Ik herbeleefde hier terug de treinreis op Java met zijn prachtige natuurlandschappen. Uiteraard kon ik ook genieten van de andere tentoongestelde schilderijen.

Na dit bezoek rijden we verder naar Kintamani. Dit is gelegen in het centrale hoogland van Bali. Hier kun je wegdromen bij de schoonheid van de Mount Batur en meer van Batur. Onderweg zag ik langs de rijweg kippen zitten in kleine rieten kooien. Deze kooien zijn een veelvoorkomend gezicht in dorpen en langs wegen. Ik kan onderweg ook veel verkoopkramen zien van citrusvruchten. Ook zijn er serres te zien waar diverse gewassen worden verbouwd. Ook zijn er opmerkelijk veel groenteplantages te zien. Dit komt omdat het centrale hoogland van Bali bekend is om zijn vruchtbare grond en koele klimaat, wat het ideaal maakt voor landbouw.

We stoppen met de bus op de locatie waar we kunnen gaan kijken naar de Mount Batur en het kratermeer dat aan de voet ligt van de Mount Batur. Het is hier toeristisch en de omgeving is voorzien van drink en eetgelegenheden. Ik kon hier op de rijweg een politieman in functie zien die met zijn eigen smartphone foto’s aan het nemen was van het verkeer. Zou hij de verkeersovertredingen op deze manier vastleggen? Zo zag ik hier een pick-uptruck met in zijn laadbak lange metalen staven waarvan de uiteinden de rijweg raakten en een hels geluid aan het maken was tijdens het voorbijrijden. Er is hier blijkbaar veel mogelijk.

De Mount Batur is nog een actieve vulkaan en is de op één na hoogste vulkaan op het eiland. De vulkaan is ongeveer 1717 meter hoog. De Mount Batur heeft verschillende uitbarstingen gehad in de afgelopen eeuwen. De eerste gedocumenteerde eruptie van de vulkaan was in 1804. De laatste uitbarsting was in 2000. Er is ook een uitbarsting geweest in 1963. Deze uitbarsting creëerde nieuwe kraters en veranderde het landschap aanzienlijk. De zwart gekleurde lava van deze uitbarsting is nog steeds zichtbaar. Momenteel zie ik dat er niets meer groeit op de zwarte lava van de uitbarsting uit 1963. Het is hier blijkbaar een uitdagende omgeving opdat planten zouden groeien op de zwarte lava. Er is hier ook een waarschuwingssysteem met verschillende alarmniveaus, variërend van normaal (niveau 1) tot het hoogste alarmniveau (niveau 4), afhankelijk van de dreiging. Dit helpt uiteraard om de lokale bevolking en toeristen te informeren en te evacueren indien nodig. Vroeger was er geen alarm al de vulkaan uitbarstte, waardoor er veel mensen de dood vonden tijdens de uitbarsting van de vulkaan.

Naast de Mount Batur kan je het kratermeer zien liggen. Het meer staat ook wel bekend als Danau Batur en is het grootste meer van Bali. Het meer is ongeveer 7 kilometer lang en 2,5 kilometer breed. Het heeft een unieke, halvemaanvormige vorm en ligt op een hoogte van ongeveer 1050 meter boven zeeniveau. Het meer is ontstaan door een oude vulkanische uitbarsting en is ongeveer 65 meter diep. We genieten hier van een spectaculair uitzicht over het meer van Batur en de vulkaan Mount Batur. Ziezo, het is tijd voor een groepsfoto! En nu weg, want de verkopers van prullen zijn daar terug.

Daarna rijden we naar de Pura Besakih tempel. Onderweg kon ik een kraam zien waar ze kippen verkopen. Er waren enorm veel vliegen op het voedsel te zien. Er zijn in Indonesië wel voedselvoorschriften, maar de hygiëne is niet altijd optimaal en de regels worden niet altijd gevolgd, want er is toch geen controle op de hygiënische voorschriften voor voedselkramen.

We zijn aangekomen bij de Pura Besakih tempel. Het is ook wel bekend als de “Moedertempel van Bali”. Het is de grootste en belangrijkste hindoeïstische tempel op het eiland. Deze tempel is een belangrijk spiritueel centrum voor de Balinese hindoes. Voor het bezoek van deze tempel doe ik terug een doek om mijn taille. Het dragen van een sarong of een doek toont respect voor de Balinese cultuur en religieuze tradities. Een sarong bedekt het lichaam en symboliseert zuiverheid en nederigheid bij het betreden van een heilige ruimte. Een transportmiddel brengt ons vervolgens naar een hoger gelegen plaats nabij een fontein. Vanaf hier gaan we te voet verder naar het tempelcomplex.

De tempel is gelegen op de hellingen van de vulkaan Gunung Agung, op ongeveer 1000 meter boven zeeniveau. Deze tempel biedt een prachtig uitzicht over de omgeving. Het tempelcomplex bestaat uit ongeveer 200 bouwwerken, verdeeld over 30 complexen met verschillende terrassen en paviljoens.

De belangrijkste tempel binnen het complex is de Pura Penataran Agung, die gewijd is aan de hindoeïstische drie-eenheid: Shiva, Brahma en Vishnu. Je kan hier een indrukwekkende trap zien die je naar de Pura Penataran Agung leidt. Deze trap is omgeven door prachtige beelden en sculpturen, kleurrijke bloemen en eindigt bij een monumentale, gespleten poort die toegang geeft tot de binnenplaats van de tempel. De treden symboliseren de spirituele reis naar verlichting en zuiverheid. Het beklimmen van de trap wordt gezien als een daad van devotie (toewijding aan een hoger macht) en respect voor de goden. Eénmaal bovenaan de trap kon ik een hoofdaltaar zien, dat gewijd is aan de hindoeïstische goden Shiva, Brahma en Vishnu. Deze binnenplaats waar het hoofdaltaar staat mogen we niet betreden. Op het hoofdaltaar kan ik wel een prachtig versierde kroon zien, gemaakt van verguld materiaal. Deze kroon wordt gebruikt tijdens religieuze ceremonies en rituelen. Het vertegenwoordigd de goddelijke macht en de aanwezigheid van de goden in de tempel. Het wordt gedragen door priesterlijke figuren tijdens belangrijke ceremonies. Het is een teken van eerbied en respect voor de goden en speelt een centrale rol in de rituelen die in de tempel worden uitgevoerd.  Het uitzicht vanaf de top van de trap is adembenemend en biedt een panoramisch uitzicht over het tempelcomplex en de omliggende natuur.

Daarna ga ik verder omhoog in het tempelcomplex en kan hier verschillende andere interessante tempels en heiligdommen ontdekken. Je kan zien dat de verschillende tempels en heiligdommen vaak zijn omgeven door muren en poorten die toegang geven tot de binnenplaatsen. Vanop een hoger gelegen plaats heb je een mooi uitzicht op verschillende tempeltorens, die Meru’s worden genoemd. Deze torens zijn een kenmerkend onderdeel van de Balinese tempelarchitectuur en zijn vaak gewijd aan belangrijke goden. Een Meru bestaat uit een reeks daken die in lagen zijn opgebouwd, meestal in oneven aantallen. De daken zijn bedekt met zwart palmvezel en worden kleiner naarmate ze hoger komen, wat de toren een elegante uitstraling geeft. Deze structuur symboliseert de heilige berg Meru, die in de hindoeïstische kosmologie wordt beschouwd als het centrum van het universum.

We gaan verder omhoog en bereiken de Pura Peninjoan tempel. Dit is het hoogst gelegen tempel in het Pura Besakih tempelcomplex. Vanaf deze tempel heb je een prachtig panoramisch uitzicht over het hele complex en omliggende gebieden. Je mag enkel de tempel betreden als je er wil bidden. Tegenwoordig wordt de tempel gebruikt voor aanbidding en biedt het een serene en spirituele ervaring voor bezoekers. Je ziet weer in de tempel de traditionele Balinese architectuur die rijk is aan symboliek en spirituele betekenis. De tempel heeft meerdere terrassen die trapsgewijs omhoog lopen, wat een gevoel van verheffing en spirituele groei symboliseert. Ook prachtig zijn de toegangspoorten. Ze symboliseren de overgang van de buitenwereld naar de heilige ruimte binnen de tempel. Je kan ook kleine heiligdommen of schrijnen binnen de tempel zien die rijkelijk zijn versierd met houtsnijwerk en beelden. Eigenlijk is de architectuur wel visueel indrukwekkend.

Daarna keer ik terug naar beneden. Beneden zag ik nog versierde stokken links en rechts aan de ingang van het Pura Besakih tempelcomplex. Dit noemen ze hier penjor en zijn lange en op het uiteinde gebogen bamboestokken die rijkelijk versierd zijn met gele kokosbladeren, rijstkorrels, fruit, bloemen en andere symbolische materialen. Een penjor is een Balinees hindoeïstisch religieus symbool van welvaart. De palen variëren in lengte, maar zijn doorgaans 5 tot 10 meter hoog met de opvallende kromming nabij het bovenste gedeelte. Het is het hele jaar overal op Bali te zien voor huizen, tempelcomplexen en maakt deel uit van tempeljubileumvieringen en bijna elke andere belangrijke religieuze ceremonie en hindoeïstische levenscyclusrituelen.

Daarna stopt de bus even langs de weg en wandelen we de natuur in en kunnen we de palmboom zien waarop het slangenvrucht groeit. Deze palmboom is inheems in Indonesië en wordt gekweekt in vochtige tropische klimaten. De palm heeft meerdere korte stammen die bedekt zijn met scherpe doornen. De bladeren zijn groot en geveerd, met ook doornen langs de bladstelen. De vruchten groeien in clusters aan de basis van de palm. In deze omgeving kan ik ook nog verschillende papaya bomen zien. Je kan zien dat de peervormige papaya vruchten direct aan de stam van de boom groeien. Papayabomen kunnen wel tot 9 meter hoog worden.

Daarna gaan we naar het Mahagiri restaurant voor het middageten. Vanaf hier heb je prachtige en werkelijk adembenemende uitzichten op de rijstvelden. Het panoramisch uitzicht dat je hebt op de uitgestrekte rijstterrassen strekken zich als groene tapijten over de heuvels uit. Deze terrassen worden vaak omringd door weelderige vegetatie en palmbomen, wat een serene en schilderachtige omgeving creëert. In de verte zie je de majestueuze Gunung Agung berg. Dit is de heiligste berg van Bali. Beneden in de vallei kan ik nog een rivier zien lopen.

Na het eten rijden we naar het hotel. Plots zie ik op de rijweg een varkenstransport. Je kon zien dat in de laadbak van het voertuig drie lagen van opeengestapelde kooien te zien was. In elke kooi lag er zichtbaar een varken en het varken kon dus niet op zijn poten staan in de kooi. Dit is een veelvoorkomend gezicht in Bali. Deze kooien zijn meestal gemaakt van bamboe of metaal en worden op vrachtwagen gestapeld voor transport van varkens naar markten of slachthuizen. Dit transport van varkens ziet er rudimentair uit, maar het is een gangbare methode in vele delen van Indonesië. Er zijn hier verschillende varkenskwekerijen in deze regio. Hetzelfde kon ik zien bij een kippentransport. De vele kippen zaten opeengepakt in verschillende metalen kooien die boven elkaar gestapeld waren. Ook dit transport is niet diervriendelijk en kunnen dus stress en ongemak veroorzaken voor de dieren.

Onderweg zag ik in een ondiepe rivier een man aan het lopen met een lange stok in de hand. Hij probeert in de rivier krabben te vangen. In sommige rivieren op Bali worden krabben vaak met behulp van stokken of netten gevangen. Dit soort activiteiten zijn vrij gebruikelijk in landelijke gebieden waar mensen nog steeds afhankelijk zijn van de natuurlijke omgeving voor hun levensonderhoud.

In het hotel maak ik een wandeling en op straat zag ik 2 kleine meisjes de sport badminton aan het uitoefenen. De nationale en meest populaire sport in Indonesië is hier wel degelijk badminton. Deze sport is diep geworteld in de Indonesische cultuur en het land heeft een rijke geschiedenis van succes in deze sport. Indonesiërs zijn zeer gepassioneerd over badminton. Naast badminton is voetbal ook erg populair in Indonesië. Andere populaire sporten zijn traditionele vechtsporten.

De volgende dag vertrekken we naar de heilige tempel van Uluwatu, een prachtig monument dat boven de zee uitsteekt. Tijdens deze rit passeren we Pura Goa Lawah, waar er een vleermuizentempel is. Hier kan je een grot vinden die bewoond wordt door duizenden vleermuizen. Hier zijn we niet gestopt met de bus en rijden verder naar de heilige tempel van Uluwatu. Deze belangrijke tempel op Bali staat bekend om zijn spectaculaire ligging op een steile klif, ongeveer 70 meter boven de zeespiegel. Je ziet hier grillige rotskusten en je hebt adembenemende en fantastische uitzichtpunten. Uluwatu komt uit het Oud-Balinees en betekent “landeinde” (Ulu) en “rots” (Watu). De naam verwijst dus naar de ligging van de tempel op een hoge klif aan de rand van de zee. De tempel is gebouwd in de 11^de eeuw. De tempel is gewijd aan de god Sang Hyang Widhi Wasa. Dit is de oppergod in het Balinese Hindoeïsme. De naam betekent “De goddelijke Orde” of “De Goddelijke Eenheid” en vertegenwoordigt het ultieme, onbegrijpelijke en onvoorstelbare aspect van het goddelijke. De god Sang Hyang Widhi Wasa wordt gezien als de bron van alle bestaan en manifestatie.

De Uluwatu tempel is één van de negen tempels op het eiland Bali die zijn gebouwd om het eiland te beschermen tegen boze geesten. Al deze tempels zijn strategisch geplaatst op belangrijke punten rond het eiland om spirituele bescherming te bieden. De Uluwatu tempel speelt een cruciale rol in dit beschermingssysteem.

Het is weer nodig om de tempelkledij aan te doen en dus de benen te bedekken. Op het eerste uitzichtpunt kon ik een amfitheater zien liggen, waar er elke avond traditionele Balinese dansvoorstellingen plaatsvinden. Ze noemen het hier ook wel de apendans. In de dans beschermen de apen de tempel. Dit amfitheater biedt een prachtig uitzicht op de Indische oceaan. We wandelen verder op klifpaden en deze bieden steeds een prachtig uitzicht op de Indische oceaan en leiden naar verschillende kleinere heiligdommen en meditatieve plekken.

Sommige delen van de tempel kunnen niet betreden worden. Ik kon aan de ingang naar een heiligdom een gesloten hek zien. Ze zijn niet toegankelijk voor het publiek en zijn dus enkel gereserveerd voor Balinese hindoes om religieuze ceremonies uit te voeren. Deze afgesloten gebieden zijn bedoeld om de heiligheid en de rust van de rituelen te waarborgen. Wat mij opviel was het hakenkruis dat ik kon zien op het hek. Het hakenkruis is een swastika, een heilig symbool in het hindoeïsme en boeddhisme. In deze religies staat swastika voor geluk, voorspoed en bescherming. Het symbool wordt vaak gebruikt tijden ceremoniële gebeurtenissen en is te vinden op tempels, huizen en andere heilige plaatsen. Het is belangrijk om te weten dat de swastika al duizenden jaren een positief symbool is in veel Aziatische culturen, lang voordat het door de nazi’s werd misbruikt en een negatieve connotatie kreeg in het Westen.

We bereiken via het pad langs de klif een uitzichtpunt waar je een prachtig zicht hebt op de hoofdtempel Pura Luhur Uluwatu. Deze hoofdtempel staat hoog boven de zee op een klif. Dit is het belangrijkste heiligdom gewijd aan Sang Hyang Widhi Wasa. Ik kan het heiligdom zien met een pagode-achtige structuur die drie strodaken heeft. Daarna keren we via hetzelfde pad terug en bereiken een vijver met in het midden een standbeeld van een aap. Het beeld van de aap verwijst naar de vele apen die hier rondlopen in de omgeving van de tempel en de apen worden hier ook beschouwd als de beschermers van de tempel. Boven de vijver kon je vier halve bogen zien met daarop een beeld van een demon dat een mythologische figuur is uit het hindoeïsme. Het beeld van de demon zag er kwaadaardig uit. Dit kan je zien aan de angstaanjagende kenmerken in het beeld, zoals scherpe klauwen, grote tanden en een woeste uitstraling. Demonen worden beschouwd als de vijanden van de goden. Op het beeld zag je beelden van apen, die het beeld van de demon opklimmen en het bestrijden. In de Balinese cultuur worden apen vaak geassocieerd met de hindoeïstische god Hanuman, die bekend staat om zijn moed en kracht in de strijd tegen het kwaad. Het beeld van de demon met apen symboliseert dat de apen helpen om het kwaad af te weren en de Uluwatu tempel te beschermen.

De gids waarschuwde ons bij het bezoek aan deze tempel om geen losse dingen mee te nemen, want die zouden kunnen gestolen worden door de verschillende Balinese langstaartapen die hier rondlopen. Dus best geen zonnebrillen, hoeden, camera’s en tasjes dragen die kunnen afgepakt worden door de apen. De aapjes bij de Uluwatu tempel staan bekend om hun ondeugend gedrag, waaronder het stelen van spullen van bezoekers. Het personeel in de tempel zullen proberen de gestolen voorwerpen terug te krijgen door de apen te verleiden met voedsel. Eigenlijk merk je dat sommige aapjes ons schaamteloos aankijken en op waarde schatten. Andere apen zijn niet bezig met toeristen en je kan sommige apen onderling zien vechten, vaak als onderdeel van een territoriumstrijd of om dominantie binnen de groep te vestigen. Ik kon jonge aapjes zien spelen met elkaar, wat hun uiteraard helpt bij hun sociale ontwikkeling en fysieke vaardigheden. Ik zag ook dat apen veel tijd besteden aan het vlooien van elkaar, wat helpt bij het onderhouden van sociale banden en het verwijderen van parasieten. Ook zijn ze bezig met het zoeken naar voedsel. Ook zag ik hier het paringsgedrag van de apen. De apen rusten en slapen vaak in de bomen of op andere veilige plekken in de tempel.  Ik kon hier ook een kooi zien waarin er een aap zat. Deze aap wordt in een kooi gehouden omdat deze agressief kan zijn tegenover bezoekers. Om de veiligheid van zowel de bezoekers als de andere apen te waarborgen, worden deze agressieve apen soms tijdelijk in kooien geplaatst. Ook apen die ziek of gewond zijn, kunnen in kooien worden gehouden zodat ze beter kunnen worden verzorgd en behandeld worden.

Ziezo we zijn bijna op het einde van ons bezoek van de Uluwatu tempel. Hoog tijd om nog eens een groepsfoto te nemen. Daarna begeven we ons naar de uitgang van de Uluwatu tempel en vertrekken we met de bus naar Seminyak, de laatste verblijfplaats op Bali. Op weg naar Seminyak zie ik de politie passeren met sirene en flikkerlicht. Dit was om trouwers te begeleiden in het verkeer. Het komt hier voor dat men een politie escorte krijgt voor niet-noodsituaties als men de politie betaald.

In Seminyak ga ik eerst een wandeling maken langs het strand. Hier kom je veel motor-taxi’s tegen en ze stoppen terwijl je wandelt met de vraag of ze je kunnen helpen te verplaatsen. Het is hier een populaire en handige manier om je snel door het drukke verkeer in de stad te verplaatsen. Motor-taxi’s zijn vaak sneller dan auto’s, vooral tijdens de spitsuren en ze kunnen je gemakkelijk naar moeilijk bereikbare plekken brengen. De wandeling was vooral een verkenning om te kijken waar er leuke restaurants en bars te vinden zijn om ’s avonds naar toe te gaan. Er zijn tal van strandrestaurants en cafés waar je kan genieten van lokale en internationale gerechten. Langs het strand kan je mooie resorts vinden en ook hippe strandbarretjes, te herkennen aan de sfeervolle Balinese parasols en felgekleurde zitzakken. Balinese parasols zijn vaak gemaakt van felgekleurde stoffen zoals rood, geel, blauw en groen. Ze kunnen ook versierd zijn met traditionele Balinese patronen en motieven. Ik kan ook zien dat veel parasols franjes, kwastjes en andere decoratieve elementen hebben die typisch zijn voor de Balinese kunst en cultuur. Er hangt hier een relaxte sfeer en het is hier zeker niet superdruk. Je kan hier met een Bintang biertje in de hand en live muziek op de achtergrond genieten van de prachtige zonsondergang. Ook kon ik hier op het strand veel surf clubs zien. De surfplanken staan opgesteld op het strand. De golven hier zijn ideaal voor zowel beginners als ervaren surfers. Het is mogelijk hier surflessen te volgen. In de buurt van het strand vind je boetiekjes en markten waar je unieke souvenirs en modeartikelen kan kopen. Seminyak Beach is een levendige plek waar je kunt genieten van zowel ontspanning als avontuur.  ’s Avonds ben ik met enkele mensen van de groep naar een restaurant geweest waar er ook een muziek band aan het spelen was. Daarna heb ik nog kunnen genieten van een ijscrème op het strand en ben ik blijven hangen in een gezellige strandbar vol met keuzemogelijkheden aan cocktails tot in de late uurtjes. En dan veilig terug naar het hotel.

De volgende dag blijf ik de volledige dag in Seminyak en zal de stad verder verkennen. Voor een schoonheidsbehandeling zit je goed in Seminyak. Tijdens het wandelen vroeg men mij regelmatig of ik in hun zaak een massage wilde hebben. Er zijn hier veel plekken te vinden waar je een traditionele Balinese massage en andere behandelingen kan krijgen, die gericht zijn op diepe ontspanning en algeheel welzijn. Ik kom tijdens de wandeling ook veel tattoo shops tegen. Je kan verschillende creatieve ontwerpen uitgestald zien bij de verschillende tattooshops. Uiteraard kan je hier ook winkelen en heb je een breed scala aan winkels. Siminyak heeft tal van boetieks en modewinkels die zowel lokale als internationale merken aanbieden. In de souvenirwinkels kan je originele souvenirs, kunstwerken, beelden, luxe artikelen, handgemaakte items en mooie aandenkens vinden aan je verblijf op Bali. Er zijn hier ook verschillende kunstgalerieën waar je prachtige kunstwerken kunt bewonderen en kopen. Er zijn hier ook winkelcentra te vinden waar je een mix van winkels, restaurants en cafés vindt.

Uiteraard herbergt de stad ook enkele prachtige tempels die ook een glimp bieden van de rijke Balinese cultuur en religie. Zo kan ik een tempel zien waar er bij de ingang twee prachtige tijgersculpturen staan. Deze tijgers bewaken de tempel en zullen de boze geesten afweren. Je kan ook tempels vinden nabij het strand. Deze tempels zijn gewijd aan de goden van de zee en worden vaak bezocht door vissers die bidden voor veiligheid en een goede vangst. Ook is het weer genieten van de prachtig gedetailleerde houtsnijwerken en stenen sculpturen bij de tempels. Veel tempels worden gebruikt voor religieuze ceremonies en festivals, waarbij de lokale bevolking kleurrijke offers brengt en traditionele dansen uitvoert. Tussen de drukte in de stad stralen de tempels een gevoel van rust en spiritualiteit uit, waardoor ze ideale plekken zijn voor meditatie. Na deze wandeling door de stad keer ik terug naar het hotel en geniet van mijn vrije tijd aan het zwembad.

’s Avonds staan we klaar om te vertrekken naar de luchthaven. De straat voor het hotel was éénrichtingsverkeer. Gewoon de politie betalen en je krijgt een politie escorte die de bus begeleide in tegenovergestelde rijrichting. Dit verkorte de rit van de bus. Alle brommers die ons tegenkwamen moesten van de politie langs de kant rijden. We kregen hier echt een VIP behandeling. Dus daar gingen we, als koningen van de weg. Misschien dachten de Indonesiërs welke beroemdheden er op de bus zouden zitten. Maar nee, het waren gewoon wij, op weg naar de luchthaven, met een reisverhaal om nooit te vergeten.

We komen ’s avonds laat aan op de luchthaven van Denpasar. Alé nog een laatste groepsfoto en dan nemen we afscheid van de gids Made, de buschauffeur Gustu en de bijrijder Krisna. Ik dank hun allen voor het vlotte verloop van de reis op Bali. Daarna gaan we met de groep inchecken voor de vlucht naar Dubai en vervolgens nog een 2^de vlucht van Dubai naar Brussel. Deze rondreis door Java en Bali was een onvergetelijke ervaring vol prachtige momenten. Ik heb genoten van de rijke cultuur, de adembenemende natuur en de warme gastvrijheid en vriendelijkheid van de mensen in Indonesië. Van het beklimmen van een vulkaan tot het verkennen van eeuwenoude tempels. Elke dag bracht nieuwe avonturen. Tijdens onze reis door Indonesië werden we betoverd door de levendige indrukken van de bruisende en drukke steden en de serene schoonheid van de groene landschappen en de rijstvelden op het platteland. Kortom, deze reis door Java en Bali was een feest voor de zintuigen en een avontuur dat ik nooit zal vergeten. Maar wat deze reis echt compleet maakte, was het fantastische gezelschap van de medereizigers. Ik wil dan ook alle medereizigers bedanken voor het leuke en fijne gezelschap tijdens deze reis. Jullie hebben elke dag gevuld met gelach, goede gesprekken en onvergetelijke momenten. Het is een mooie rondreis geweest die vlot verlopen is en die ik zeker anderen kan aanbevelen.